Bestuur en ondersteuning

Welke belangrijke ontwikkelingen zien we voor 2024?

Inwoner centraalAls gemeente willen we aansluiten bij inwoners en hun vraag door te doen wat past en kan (inwoner centraal). De samenleving is dynamisch en voortdurend in beweging. Ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Zo ook de snelheid en het gemak waarmee informatie uitgewisseld wordt, in een meer digitale wereld. Inwoners zijn ook experts op allerlei gebieden. De rol van ons als overheid verandert daardoor. Zeker omdat wij als gemeente de meest nabije overheid zijn voor inwoners. Door interactie met de inwoners hebben we voortdurend oog voor de optimalisering van onze processen om onze dienstverlening verder te verbeteren. Hierbij denken we mee met inwoners en facliliteren we initiatieven. We hebben de uitdaging om onze dienstverlening zo te organiseren dat het aansluit en kan meebewegen met deze ontwikkelingen.

De manier waarop we ons verhouden tot inwoners, bedrijven, instellingen en partners is gebaseerd op de leidende motieven: persoonlijk, duidelijk, respectvol en betrouwbaar. Dit geeft richting aan onze dienstverlening en is de basis voor ons handelen. De leidende motieven zijn de woorden die omschrijven hoe wij met onze inwoners, bedrijven en instellingen willen omgaan. We blijven onze dienstverlening continu verbeteren. Dit vraagt aandacht en inzicht van alle afdelingen in de gemeentelijke organisatie. Het centraal stellen van de inwoner doen we onder andere aan de hand van onze dienstverlening en het betrekken van inwoners (participatie).

Dienstverlening
We verbeteren onze dienstverlening doorlopend. In 2023 zijn we gestart met het uitvoering geven aan de ‘uitgangspunten dienstverlening’. Dit zijn richtinggevende uitspraken op hoe onze dienstverlening eruit moet komen te zien, vertaald vanuit de leidende motieven. Het toepassen van de uitgangspunten vraagt doorlopende aandacht en toepassing door de hele gemeentelijke organisatie. We hanteren hierbij:

• Inwoner & de vraag staat centraal

• Eén gemeente & samenwerken met ketenpartners

• Digitaal als voorkeur

• Aanspreekbaar, transparant & lerend

We richten ons op de basis op orde brengen van onze dienstverlening aan de hand van onze uitgangspunten. We brengen samenhang aan in hoe we als gemeente naar inwoners overkomen en handelen. Specifiek richten we op direct duidelijke taal in onze brieven en communicatie door te gaan herschrijven. Bovendien werken we aan samenhang in hoe we onze ingang voor het contact voor inwoners vormgeven. Dit hangt nauw samen met onder andere de (invoering van de) Omgevingswet, transformatieplan en het wijkgericht werken. Verder willen we meer inzicht in hoe inwoners ons ervaren. Daarom starten we op basis hiervan (proces) verbetertrajecten.

Participatie
In Hengelo zoeken we proactief de samenwerking met de samenleving op. Met inwoners, organisaties, ondernemers, (keten)partners en andere betrokkenen. We luisteren en zijn doorlopend in gesprek met de stad. In Hengelo staan we open voor en geven we de mogelijkheid dat iedereen kan meedenken, meedoen en invloed kan uitoefenen op gemeentelijk beleid en de uitvoering daarvan. Ook geven we hen de mogelijkheid om een eigen initiatief te realiseren. We willen meebewegen met ideeën of inbreng vanuit de stad, natuurlijk kijkend naar wat praktisch kan en wettelijk mag (ja, mits). Het maken en uitvoeren van participatie vraagt maatwerk en een bewuste afweging. Het denkkader participatie is hiervoor onze manier om dit af te wegen.

Bestuurlijke samenwerking
(Bestuurlijk) Samenwerken en belangenbehartiging is van steeds groter belang om de maatschappelijke doelen van de stad te bereiken. De ontwikkeling van het stedelijk gebied is daarbij essentieel voor de ontwikkeling van Twente. De Twentse steden nemen daarin hun verantwoordelijkheid, zonder het brede Twentse belang uit het oog te verliezen. Hoe beter de samenwerking is op allerlei schalen, hoe beter we in staat zijn onze ambities en doelstellingen te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan bereikbaarheid, stedelijke ontwikkeling, sociaaleconomische structuurversterking en lobby. En ook de samenwerking tussen overheden, ondernemers en onderwijs/onderzoeksinstellingen, via (onder andere) de Twenteboard en de regionale agenda’s zoals de Agenda voor Twente en de Regiodeals. Het Hengelose college heeft inmiddels ook formeel zitting in de Twenteboard, als een van de vertegenwoordigers namens de veertien Twentse gemeenten.

Steeds duidelijker wordt de laatste jaren dat de samenwerking tussen Hengelo en Enschede als het gaat om onze ambities en opgaven erg intensief is, groter nog dan met de andere Twentse gemeenten. Beide steden vormen feitelijk, rondom de UT, het hoog stedelijke hart van de toptechnologische regio Twente. De ambities en opgaven komen voor een flink deel overeen en het besef is er dat we die opgaven ook niet alleen aan kunnen. Dat heeft de laatste jaren al geleid tot een heel natuurlijke vorm van ambtelijk en bestuurlijk samenwerken op basis van de inhoud tussen beide steden, met als meest in het oog springende voorbeeld de ook door uw raad vastgestelde visie op de spoorzone Hengelo-Enschede (SHE).

Krapte op de arbeidsmarkt
Het kan niemand meer ontgaan. De krapte op de arbeidsmarkt is al enige tijd een feit en zal in komende jaren toenemen. In de Zomernota is nadrukkelijk stil gestaan bij de gevolgen voor de gemeente Hengelo. Ook wij merken de gevolgen van de opbouw van de beroepsbevolking, de vergrijzing van het personeelsbestand en pensioengolven in de komende jaren voor onze capaciteitsbehoefte. Daarnaast ligt ongewenst vertrek van onze medewerkers naar andere werkgevers steeds op de loer. Deze ontwikkeling vraagt om actie willen wij onze ambities voor de komende jaren waar kunnen maken.
Voor 2024 en verder jaren gaan wij onze inzet dan ook intensiveren om de gevolgen van de arbeidsmarktsituatie het hoofd te bieden. Dat doen wij door ons plan van aanpak arbeidsmarktpositionering verder tot uitvoering te brengen en door te ontwikkelen. Enerzijds door beter te vinden en werven: ons werkgeversmerk en arbeidsmarktcommunicatie verbeteren, meer noodzakelijke recruitmentcapaciteit inzetten (voorstel zomernota: uitbreiding recruitment 24-NB-9.8), jong talent en zij-instromers aantrekken en slimme oplossingen bedenken waarmee we de huidige mismatch tussen vraag en aanbod te lijf gaan.
Maar anderzijds richt onze inzet zich ook op behoud, het binden en boeien van onze huidige medewerkers. Dat betekent onder andere investeren in een goede onboarding van medewerkers in de organisatie en bedrijfscultuur, in duurzame inzetbaarheid, betrokkenheid, vitaliteit, leren & ontwikkelen en in arbeidsvoorwaarden die passen bij de wensen en behoeften van onze medewerkers. Maar bovenal ook aandacht en waardering voor onze medewerkers en het vieren van gezamenlijke successen.

Digitaliseren van fysieke archieven
Wil de gemeentelijke informatievoorziening kunnen meebewegen met de digitalisering van de samenleving en op een maatschappelijk verantwoorde manier omgaan met de inzet van digitale technologie, dan moet ze modern en flexibel zijn. Dit geldt ook voor onze archieven. Door onze fysieke archieven te digitaliseren worden deze tijds- en plaatsonafhankelijk beschikbaar, beter vindbaar, duurzamer en veiliger bewaard en kunnen we beter voldoen aan de wetgeving zoals onder meer de modernisering van de Archiefwet en de Wet open overheid (Woo), welke eisen stelt aan het actief en passief digitaal openbaar maken van informatie. De digitalisering van het papieren archief ligt ook in lijn met de strategische opgave Digitale Transformatie en de landelijk breed onderschreven Principes van de digitale samenleving.

Digitale transformatie
Digitalisering verandert de economie en samenleving in een razendsnel tempo. Zo snel dat we soms worden verrast door ontwikkelingen. Als overheid moeten we scherp zijn op nieuwe mogelijkheden en ontwikkelingen, zodat we als gemeente de goede dingen blijven doen voor onze inwoners en ondernemers.

De totale verandering die dit mogelijk moet maken noemen we de Digitale Transformatie. Het is een fundamenteel andere kijk op klantervaring, bedrijfsmodellen en processen waarbinnen digitale informatie een cruciale rol speelt. En dat gaat verder dan het digitaliseren van processen. Het gaat om zowel een culturele- en bedrijfstransformatie als een technologische transformatie, waarbij een optimale inpassing van digitale technologieën en oplossingen kan plaatsvinden.

Zo kunnen we samen meer toegevoegde waarde en vertrouwen creëren voor en door de maatschappij. Met het strategische programma ‘Digitale Transformatie’ zetten we een beweging in gang waarbij we alert zijn op deze ontwikkelingen en niet verrast worden door veranderingen. Het onderwerp moet voor altijd op ons netvlies gebrand staan. Afgelopen jaar zijn daarin stappen gemaakt in het concreter en persoonlijker maken van het programma. Aankomend jaar gaan we door met het uitvoeren van pilots die ons meer kennis, inzicht en ervaring gaat bieden die we direct in de praktijk kunnen inzetten voor onze inwoners en ondernemers.

Datagedreven werkenDe afgelopen jaren heeft Hengelo geïnvesteerd in een meer datagedreven manier van werken in de organisatie. Sindsdien is de wereld enorm veranderd. Er is steeds meer data beschikbaar en de technologische mogelijkheden nemen enorm toe. Bij vele uitdagingen in de stad kan data een cruciale rol spelen waardoor de vraag naar data steeds verder groeit. Daarom is het tijd om de volgende stap te zetten in deze manier van werken.  In 2023 is hiervoor een datastrategie opgesteld. Hierin staat beschreven welke onderdelen in de komende jaren aandacht behoeven om waarde te creëren met data voor de stad en de organisatie. Belangrijke pijlers waar komende tijd aan gewerkt wordt zijn: inrichting van processen en verantwoordelijkheden, een data-architectuur en competenties van medewerkers om verantwoord datagedreven te kunnen werken. Een belangrijk onderdeel hierbij is de inrichting van een duidelijk ethisch kader, die breder zal worden vormgegeven dan alleen voor de inzet van data.

Wet Open Overheid
Per 1 mei 2022 is de Wet open overheid (Woo) van kracht, die de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) vervangt. In datzelfde jaar is hiervoor een impactanalyse uitgevoerd, de gemeentelijke ambitie bepaald en een meerjarig programmaplan op hoofdlijnen opgeleverd. De wet schrijft voor dat binnen vijf jaar alle informatie voor de elf binnen de wet vallende informatie categorieën actief gepubliceerd wordt. Daarbij hebben we acht jaar de tijd de gemeentelijke informatiehuishouding passend te optimaliseren. Beide termijnen lopen vanaf de ingang van de wet. In 2023 heeft het college van B en W deze ambitie vastgesteld. Hiervan is ook een afschrift ter informatie aan de gemeenteraad overhandigd. Het programma ‘Wet open overheid’ is gestart, en richt zich op de implementatie van een omvangrijke informatiewet met een grote verandercomponent voor de organisatie. De gemeente wordt transparanter en efficiënter.

Verduurzamen maatschappelijk vastgoed
Op basis van de routekaart (die in 2023) wordt opgesteld, zal in 2024 gestart worden met verduurzamen van panden uit de gemeentelijke vastgoedportefeuille. Momenteel wordt nader onderzocht welke panden hiervoor in aanmerking komen en in welke volgorde zij worden aangepakt.
De maatregelen hierbij omvatten zowel energiebesparing, energieopwekking en energietransitie. De intentie is om deze vier panden middels deze maatregelen te verduurzamen tot energieneutraal.

KapitaalmarktDe tijden van bijzonder lage marktrentes ligt inmiddels alweer achter ons. De stijging komt voort uit de rentestijging bij de Europese Centrale Bank (ECB) die anticipeert op de torenhoge inflatie. Het verhogen van rentes door de ECB is een traditionele manier de inflatie te drukken. Men blijft naar verwachting de rente verhogen tot dat de inflatie om en nabij de 2% wordt gehaald. Daarnaast blijft er nog onduidelijkheid over de conjunctuur, dit heeft zowel invloed op de rente als de inflatie.

RechtmatigheidsverantwoordingIn 2024 legt het college van B en W rechtstreeks verantwoording af over de financiële rechtmatigheid aan het bestuur. Dit gebeurt met het opnemen van een rechtmatigheidsverantwoording in de Jaarrekening over 2023. Dit komt voort uit het wetsvoorstel ‘versterking decentrale rekenkamers’. De invoering van de rechtmatigheidsverantwoording is ook een onderdeel van dit wetsvoorstel. Het doel is het gesprek over de rechtmatigheid tussen het college en de raad te versterken.
In 2022 zijn de bevindingen op de rechtmatigheid door het college van B&W opgenomen in de jaarstukken met de raad. Dit is een goede voorbereiding voor de verantwoording over 2023.

Onzekere financiële kaders vanaf 2026De onzekere financiële kaders, met name de onzekere rijksinkomsten vanaf 2026 (gemeentefonds), nopen ons om op korte en lange termijn weloverwogen keuzes te maken. Daarom is de strategische agenda verder aangescherpt in de Zomernota 2023-2027, waarbij de langjarige koers 2040 en het collegeprogramma gezamenlijk het fundament waren voor het afwegingskader in de Zomernota.

Wij zullen ons sterk blijven inzetten, tezamen met andere gemeenten en de VNG, om voldoende gecompenseerd te worden door het Rijk voor alle bestaande en nieuwe taken die we moeten uitvoeren, zoals onderwijshuisvesting, sociaal domein, Klimaatakkoord, Omgevingswet, Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen en de landelijke woningbouwopgave. Ook vinden wij dat de volledige opschalingskorting (circa € 4,8 miljoen voor Hengelo) van tafel moet. Vanaf 2026 moeten we voldoende door het Rijk gecompenseerd worden voor volume- (bijv. zorgvraag), loon- en prijsontwikkelingen (accres). Dit zijn voor ons de uitgangspunten in een stevige lobby naar het Rijk. We vinden het niet acceptabel dat we alle bestaande (gemeentelijke) en nieuwe taken moeten uitvoeren, terwijl we door het Rijk als gemeenten veel te weinig compensatie hiervoor ontvangen. Dus de (gemeentefonds)koek voor gemeenten moet groter. Daarmee eisen gemeenten en de VNG nogmaals van het Rijk structurele verhoging van het gemeentefonds.

Ook vinden wij het niet acceptabel om de OZB op dit moment nog extra te verhogen bovenop de reguliere inflatiecorrectie, omdat het Rijk ons door eenzijdig ingrijpen vanaf 2026 niet voldoende structureel compenseert.

We vinden dat het Rijk minimaal € 3 miljard in 2026 (en daarna nog meer) aan het gemeentefonds moet toevoegen, zodat we als gemeenten de taken op een adequaat niveau kunnen (blijven) uitvoeren. Daarom vinden we het niet acceptabel om bezuinigingen door te voeren en laten we bewust een tekort zien in de ravijnjaren 2026 en 2027. Hierin staan wij als gemeente niet alleen, bleek tijdens het VNG congres medio juni 2023. Vele andere gemeenten hanteren dezelfde lijn.

De beschikbare overheidsfinanciën is mede afhankelijk van de kabinetsformatie nu de meeste onderwerpen op het gebied van gemeentefinanciën controversieel zijn verklaard door de Tweede Kamer. In de aanloop naar de nog op te stellen Zomernota volgend jaar kijken we hoe we er dan financieel voor staan vanaf 2026 en dan bepalen we onze vervolgstrategie.

Relevante beleidsnota's

• Financiële verordening 2023

• Nota investerings- en activeringsbeleid 2023

• Beleidsnota Integraal Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2023 - 2027

• Nota reserves en voorzieningen 2016

• Evaluatie bestemmingsreserves 2021

• Treasurybesluit 2021

• Beleidsregels publieke taak leningen en garanties gemeente Hengelo 2021

• Nota verbonden partijen (2014)

• Accommodatiebeleid Sociaal en Vastgoedkaders 2021

• Denkkader paricipatie (2022)

Verbonden partijen

• Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBTwente) voert namens ons taken uit op het gebied van onroerend zaken waardering, heffing en invordering van lokale belastingen. GBTwente doet dit efficiënt, zo goedkoop mogelijk, kwaliteit- en inwonergericht.

• BNG Bank is de sectorbank voor gemeenten, tevens onze huisbankier. Ze draagt bij aan het goedkoop financieren van onze investeringen, waardoor we maatschappelijke kosten laag houden.

• Enexis Holding BV is de energienetwerkbeheerder in de regio en levert met dividend een bijdrage aan onze exploitatie.

• Twence Holding BV is de afvalverwerker en duurzaamheidsbevorderaar voor de regio; ze is vooral verbonden partij t.b.v. programma 7, maar levert met dividend ook een bijdrage aan de algemene middelen.

• Centrum gemeenteregeling samenwerking ICT Hengelo zorgt voor het behalen van schaal- en kwaliteitsvoordelen en het beperken van kwetsbaarheden van de aangesloten organisaties op ICT-gebied.

• Twenteboard initieert en beheert als triple helix organisatie van overheden, ondernemers en onderwijs (onderzoeks) de regionale investeringsagenda's (Agenda voor Twente en Regiodeal Twente) ter versterking van de regionale sociaaleconomische structuur.

Daarnaast werken we samen met de volgende organisaties, die niet kwalificeren als verbonden partij, maar wel belangrijk zijn in samenwerkingsverband:

• Kennispunt Twente draagt bij aan de kwaliteit van onze sturingsinformatie door onderzoek en advies.

• IT Platform Twente verzorgt voor ons een aantal fundamentele delen van de ICT-dienstverlening, waaronder de regionale digikoppeling.

Wat willen we bereiken?

Wat gaan we daarvoor anders doen in 2024?

9.1.1 Meer (jonge) inwoners en andere belanghebbenden zijn betrokken bij de ontwikkeling van gemeentelijk beleid en zij voelen zich gehoord.

• De regisseur dienstverlening zal samen met de ambtelijke kerngroep (kinder)participatie zich inzetten om meer jonge inwoners te betrekken bij de gemeente en de gemeente dichterbij hun belevingswereld te brengen. Dit door minimaal 3x per jaar in gesprek te zijn met jonge inwoners. Inclusief de organisatie van het Baas boven Baas festival, waar vanaf 2024 een ‘beste idee voor Hengelo’ wordt uitgereikt aan een kind of klas.

• We waarderen de inzet van kinderen om Hengelo mooier, socialer of prettiger te maken door een kinderlintje voor het eerst in 2024 te op te zetten en uit te reiken.

• We trainen medewerkers op de methodiek uit het denkkader participatie. We bieden hierbij een leer- en/of evaluatiemomenten voor medewerkers.

• We bieden medewerkers kennis en tools die nodig zijn voor het opzetten van participatietrajecten, onder andere werkvormen en gespreksleiding. Dit geldt ook voor projecten waarbij we kinderen op scholen betrekken.

• We heten nieuwe bewoners van Hengelo welkom door welkomstbijeenkomst(en) te organiseren zodat ze Hengelo leren kennen.

9.2.1 Inwoners waarderen de dienstverlening van de gemeente Hengelo hoog.

• We geven (doorlopend) aandacht aan de dienstverlening aan de hand van de leidende motieven (persoonlijk, duidelijk, respectvol en betrouwbaar) en de uitgangspunten dienstverlening. Wij willen dat de inwoner zich welkom, gehoord, gezien en begrepen voelt.

• We zorgen voor een lerende omgeving waarin we ons de vraag blijven stellen of onze dienstverlening voldoet aan onze uitgangspunten dienstverlening. We wisselen ontwikkelingen, positieve en negatieve ervaringen  en signalen met elkaar uit, zodat we onszelf continu kunnen blijven verbeteren.

• We maken een uitvoeringsagenda dienstverlening op basis van de uitgangspunten dienstverlening, zodat we keuzes maken in op te pakken verbetertrajecten of ontwikkelingen.

• We starten een gemeentebreed project Helder Hengelo’s met aandacht en training voor begrijpelijke taal.

• We herschrijven brieven of (online) teksten door direct duidelijke taal toe te passen (Helder Hengelo’s).

• We maken overzicht in waar we aan procesverbetering werken en gaan verbetertrajecten starten op basis van ervaringen (data).

• Op onze website houden we rekening met onze lezers en proberen we zo helder mogelijk op te schrijven wat we bedoelen. Het doen van een (digitale) aanvraag of melding moet zo simpel mogelijk zijn.

9.3.1 De gemeente Hengelo blijft financieel gezond waarbij we ambities blijven realiseren waarbij de inwoner centraal staat.

• We sturen stevig op het terugdringen van de volumeontwikkelingen Jeugd en Wmo door middel van het transformatieplan van het sociaal domein voor een neutraal financieel perspectief.

• We zorgen in 2024 voor een structureel sluitende begroting om aan het provinciaal toezicht te voldoen. 

• We sturen op voldoende weerstandsvermogen (m.n. algemene reserve).

• We zetten de ingezette lobby naar het Rijk voort om voldoende rijksmiddelen te ontvangen voor bestaande én nieuwe taken, die de gemeente moet uitvoeren.

Wat blijven we doen?

Bestuur

• De inwoner staat centraal in ons handelen. Daarmee geven we richting, luisteren we en bieden we ruimte aan inwoners, ondernemers en organisaties. Wij zoeken ze actief op en brengen ze in positie.

• We gaan vroegtijdig in gesprek met de raad en leggen regelmatig open voorstellen voor aan de raad.

• Bestuurlijk samenwerken in allerlei bovenlokale gremia om zo de belangen van Hengeloërs en Twentenaren te behartigen. Voorbeelden hiervan zijn G40, VNG, Euregio/MONT en de vernieuwde regionale overlegvormen via bijvoorbeeld de Twenteboard.

• Onze strategische agenda (o.a. mobiliteit/TEN-T en innovatie/technologie) blijven we ook verbinden met Europa/Brussel, o.a. door deelname aan netwerken zoals Eurocities en Polis.

• We blijven inzetten op het verhogen van de slagkracht van de regionale samenwerking, bijvoorbeeld door de stedelijke samenwerking te verstevigen.

• Dat geldt in het bijzonder voor de samenwerking met Enschede, waarbij we ons vanuit onze eigen autonomie en identiteit gezamenlijk positioneren als grootstedelijke Twentse agglomeratie met bijna 250.000 inwoners.

• Het is van groot belang om het verhaal van de kracht van de grootstedelijke samenwerking te blijven vertellen, door gezamenlijk onze netwerken nog beter te benutten en uit te breiden.

• De komende twee jaar (tot 1 januari 2026) heeft het Hengelose college zitting in de Twenteboard.

• De gemeenteraad ondersteunen; door middel van een griffie en een rekenkamer.

• Onze open communicatie is tijdig, regelmatig en in begrijpelijke taal.

Publieksdienstverlening

• Ons klantcontactcentrum handelt vragen en meldingen af via telefoon, e-mail en andere communicatiemiddelen (zoals Whatsapp).

• Op de gemeentelijke website verstrekken we begrijpelijke informatie over producten en diensten.

• We bieden inwoners of ondernemers de mogelijkheid om een groot aantal producten direct via de website aan te vragen.

• Voor mensen die niet digitaal kunnen of willen communiceren, blijven we bereikbaar via de traditionele kanalen.

• Aan de publieksbalies verstrekken we paspoorten, ID-kaarten, rijbewijzen en diverse uittreksels en verklaringen.

• We voeren allerlei werkzaamheden uit op het gebied van 'Burgerzaken', zoals: beheren burgerlijke stand en Basisregistratie personen (BRP), voltrekken huwelijken en geregistreerde partnerschappen, uitvoeren Wet op de Lijkbezorging, bijhouden begraafplaatsadministratie en taken op het gebied van naturalisatie en optie.

• We organiseren verkiezingen en referenda.

• We kijken permanent of we zaken anders, slimmer, beter en efficiënter kunnen uitvoeren, op basis van de leidende motieven.

Financiën

• We zorgen voor inzichtelijke financiën voor inwoners en ondernemers. Er wordt continu gestreefd om onze planning- en control cyclus verder te ontwikkelen en te digitaliseren en de producten leesbaar, transparant en toegankelijk te maken.

• Via de Zomernota, Beleidsrapportage en de Jaarstukken informeren we de gemeenteraad over de belangrijkste afwijkingen op beleidsinhoudelijk en financieel gebied ten opzichte van de Beleidsbegroting.

• Externe subsidies verwerven, realiseren en verantwoorden. Wij blijven de mogelijkheden tot medefinanciering door andere overheden en partners optimaal benutten.

Treasury

• We stellen een financieringsbehoefte op en analyseren de leningenportefeuille, rekening houdend met de wettelijke normen kasgeldlimiet en renterisiconorm.

• We anticiperen op onze liquiditeitsbehoefte door het aantrekken van kort lopende en lang lopende geldleningen.

• We verstrekken geen nieuwe geldleningen en garanties aan derden met uitzondering van leningen waarbij we garantstelling kunnen delen met het Waarborgfonds Sport.

• We beheersen de risico’s en volgen de financiële ontwikkelingen bij organisaties aan wie we hebben geleend.

• We beheren de deelnemingenportefeuille en zetten de daaruit vrij komende dividenden (overwegend) als algemeen dekkingsmiddel in.

Belastingen

• Het heffen en invorderen van de volgende belastingen als onderdeel van de algemene dekkingsmiddelen: onroerendezaakbelastingen, parkeerbelasting, hondenbelasting, precariobelasting. Voor het algemeen dekkingsmiddel toeristenbelasting verwijzen we naar programma 3.

• Voor de tarieven die gebaseerd zijn op de lasten van de gemeente geldt in principe volledige kostendekkendheid. Door doeltreffend en doelmatig te werken, blijven tarieven voor de inwoners, bedrijven en instellingen zo laag mogelijk.

• Voor de opbrengsten van reclame uitingen blijven we afspraken maken over marktconforme vergoedingen.

• Voor de algemene heffingen hanteren we het bestaande principe: niet meer of minder dan inflatiecorrectie.

Gemeentelijk vastgoed

• Wij laten voor alle gebouwen het onderhoudsplan door middel van een her-inspectie actualiseren.

• Er zal een aanbesteding plaatsvinden voor het uitvoeren van het preventief en correctief onderhoud aan de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties in de gebouwen.

• Verkoop en sloop van gebouwen.

• Het invoeren van de kostprijsdekkende huur.

Wat mag het kosten?

Financiële toelichting

0.1 Bestuur (€ 286.000 nadeel)
De kosten voor het bestuur zijn voornamelijk door een tweetal oorzaken toegenomen, namelijk de jaarlijkse prijsindexatie en de te verwachten looncompensatie vanaf 2024.

0.2 Burgerzaken (€ 233.000 voordeel)
Het voordeel is grotendeels het gevolg van de verlenging van de geldigheid van de reisdocumenten ingaande 2014. Hierdoor wordt er vanaf 2024 een aanzienlijk hogere uitgifte van documenten verwacht met de daarbij behorende inkomsten. Deze piek zal minstens tot 2029 aanhouden. Omdat de massa toeneemt kan er een besparing op de kosten per uitgifte worden bereikt (23-FP-9.8).

0.3 Beheer overige gebouwen en gronden (€ 14.000 voordeel)
Geen significante afwijkingen. In het kader van nieuw beleid is het volgende voorstel gedaan: Verduurzamen maatschappelijk vastgoed (24-NB-9.1).

0.4 Ondersteuning organisatie (€ 3.257.000 nadeel)
Het grootste deel van de toename van de kosten van overhead zijn het gevolg van een aantal beleidswensen die in de Zomernota 2023-2027 zijn opgenomen.

Daarnaast is het budget overhead toegenomen met € 187.000 (23-FP-9.15) doordat de overgang naar office 365 en de transitie naar cloud steeds meer middelen vragen en er eenmalig € 150.000 voor kosten van de invoering van de Wet Open Overheid benodigd zijn (23-FP-9.16). Als gevolg van de uitzetting van de totale gemeentelijke formatie komt er voor de bedrijfsvoering circa € 800.000 beschikbaar. Deze post wordt gevormd doordat bij toe- of afname van de functies binnen de gemeente er € 20.000 wordt toegevoegd c.q. onttrokken aan de budgetten van bedrijfsvoering. De gedachte is dat de ondersteuning mee ademt met de omvang van de organisatie. Het resterende verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door prijsindexatie op reguliere budgetten, zoals I & IT, communicatie, huisvesting en personele aangelegenheden.

0.5 Treasury (€ 2.235.000 nadeel)
Het nadelige effect op dit taakveld bestaat uit het saldo van treasury van € 879.000 nadelig en een nadeel op baten uit deelnemingen van € 1.356.000.
Bij de Zomernota (23-FP-9.5) is er bijgestuurd op de kapitaallasten van 2023. Dit betrof een extra rentebaat en een verlaging van afschrijvingslasten. Dit in samenhang met de verwachte rentelast van onze financieringsbehoefte komt dit alles op een nadeel van € 879.000 op de kapitaallasten in 2024 ten opzichte van 2023.
De structurele dividendbaten zijn in 2024 € 178.000 hoger geraamd dan in 2023 (23-FP-9.4) op grond van de structurele winstverwachting van betreffende bedrijven. De extra incidentele baten van € 1.534.000 in 2023 (Twence en in mindere mate Enexis) waren dermate bijzonder, dat we deze voor 2024 niet weer als extra dividend kunnen begroten.

0.61 OZB woningen (€ 1.527.000 voordeel)
De OZB-opbrengsten stijgen met € 1.331.000 als gevolg van de toegepaste loon- en prijsindex (8,9%) en areaaluitbreiding. We prognosticeren conform het woningbouwprogramma. Waar de inflatieverhoging alle huiseigenaren raakt, leidt de areaaluitbreiding tot een groter aantal betalende huishoudens en daarmee niet tot een individuele verhoging van de woonlasten. We hebben eenmalig de bijdrage voor proceskosten in 2023 moeten verhogen met € 382.000. De bijdrage aan GBTwente voor haar dienstverlening neemt is € 197.000 lager dan verwacht. In feite neemt de structurele bijdrage toe met € 185.000. We verwachten dat de tendens van hoge proceskosten wordt afgeremd door aangekondigde wetgeving en hebben daarom de extreme stijging van proceskosten niet structureel opgenomen.

0.62 OZB niet-woningen (€ 1.381.000 voordeel)De doorgevoerde prijsindexering van 8,9% betekent een batenstijging van € 1.305.000. Er is daarnaast rekening gehouden met een toename van het aantal objecten, toerekening van baten uit invordering en een loon- en prijsgebonden stijging van de bijdrage aan GBTwente.

0.63 Parkeerbelasting (€ 151.000 voordeel)
Er zijn t.o.v. 2023 hogere inkomsten uit parkeerbelastingen. Dit komt overwegend door de indexatie van de inkomsten en een hogere toerekening van ADI-baten m.b.t. naheffingsaanslagen parkeerbelastingen (voordeel € 180.000). Daarnaast zijn de exploitatiebudgetten hoger dan in 2023, overwegend door een hogere doorberekening van perceptiekosten vanuit het GBT (€ 29.000 nadeel)

0.64 Belastingen Overig (€ 34.000 voordeel)
De kosten van heffing en invordering GBTwente zijn, eveneens loon- en prijsgebonden, verhoogd met € 4.000. De precariobelasting is geïndexeerd. In de raadsvergadering over de Zomernota 2023-2027 is een amendement aangenomen om de hondenbelasting in 2024 niet te indexeren (amendement C01-A02; nadeel € 50.000).

0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds (€ 14.174.000 voordeel)
In de Zomernota 2023-2027 bent u in bijlage 10.3 uitgebreid geïnformeerd over de 'Financiële effecten van de meicirculaire 2023 van het gemeentefonds'.

De belangrijkste ontwikkelingen in de meicirculaire 2023 waren:

• De aanpassing van de accres-/nominale ontwikkelingen;

• Het structureel doortrekken van de eenmalige bijdrage 2026 van 1 miljard landelijk vanaf 2027; vooruitlopend op de nieuwe financieringssystematiek;

• De aanpassingen in gemeentelijke en landelijke aantallen voor verschillende verdeelmaatstaven in het gemeentefonds;

• Het beschikbaar stellen van de middelen voor de Jeugdzorg voor de jaren 2024 en 2025 en het laten vervallen van de stelpost uitkomst onderzoek jeugdzorg voor deze jaren;

• De invoering van de eigen (inkomensafhankelijke) bijdrage voor alle Wmo voorzieningen;

• Het opnemen van de stelpost BTW-compensatiefonds (€ 1,56 miljoen) in verband met de verwachte terugloop van investeringen in gemeenteland door de beperkte structurele financiële ruimte vanaf 2026.

In de jaren 2026 en 2027 is sprake van ravijnjaren. Er is in deze jaren een grote terugval aan verwachte gemeentefondsuitkeringen van € 15 tot € 16 miljoen jaarlijks ten opzichte van de uitkering in 2025 (zie het financieel overzicht hiervoor).

0.8 Overige baten en lasten (€ 2.604.000 nadeel)
De belangrijkste ontwikkelingen in dit taakveld zijn:

Algemene stelposten (€ 724.000 voordeel)

Fluctuaties zijn er met name op de algemene stelposten voor duurzaamheid (Kaderbrief 19-NB-2 en 20-NB-7.1), voorbereidingskosten strategische agenda (restantmiddelen alleen in 2023), uitbreiding formatie budget recruitment (24-NB-9.8) en de middelen voor de motiemarkt in 2024 (Zomernota motie C01-M08).

Stelposten gemeentefonds (€ 3.704.000 nadeel)

Grote fluctuaties op de stelposten gemeentefonds zijn met name ontstaan als gevolg van de Zomernota 2023-2027 (inclusief meicirculaire 2023 gemeentefonds). Dit geeft de volgende effecten (> € 50.000) in de vergelijking tussen de jaarschijf 2024 ten opzichte van 2023:

• Stelpost looncompensatie in 2024 en overige maatregelen CAO in 2023 en 2024 (ruim € 3,8 miljoen nadeel). De huidige Cao gemeenten loopt tot 1 januari 2024. In afwachting van een nieuwe Cao met ingang van 2024 worden de middelen eerst op de stelpost looncompensatie geraamd. Voor de huidige Cao 2023 zijn de middelen op de taakvelden geraamd.

• Lagere raming van Wet Goed verhuurschap in 2024 ten opzichte van 2023 (€ 82.000 voordeel).

In de meerjarenramingen speelt met name de taakstellende stelpost 'Nieuwe rijksmaatregelen Hervormingsagenda Jeugd' (zie bijlage 10.3 van de Zomernota 2023-2027; toelichting bij onderdeel 2.10c) voor circa € 2,6 miljoen jaarlijks vanaf 2025. Zie paragraaf 3.2 voor de uitgebreide toelichting.

Saldo urenverantwoording (€ 356.000 voordeel)

Om het juiste begrotingsbeeld te presenteren was het noodzakelijk om een deel van de Cao effecten (in april 2023 was de Cao 2023 pas definitief) in 2023 te verwerken op de stelpost saldo urenverwerking. Dit komt voort uit het feit dat een deel van de taakvelden een zogenaamd gesloten financiering kent. Dit geldt voor taakvelden afval, riolering en grondexploitatie en de investeringen. Voor de begroting 2024 geldt dat dit effect wel op alle taakvelden is verwerkt.

0.10 Mutaties reserves (€ 14.088.000 voordeel)
De onttrekkingen en toevoegingen in de reserves kennen de eigen dynamiek in de begroting. Incidentele lasten worden gedekt uit reserves. Voor de grondexploitaties geldt een 'gesloten circuit' in de begroting. Verrekeningen vinden via de algemene reserve grondexploitatie plaats en drukken niet op het begrotingssaldo. Daarnaast zijn in het verleden in de Kadernota's, Zomernota's en Beleidsbegrotingen meerjarige overschotten of tekorten verrekend met de algemene reserve.

De grootste reservemutaties betreffen:

Algemene reserve (€ 9.227.000 voordeel)

De saldobestemming van de Jaarstukken 2022 is een onttrekking in 2023 van € 17,3 miljoen (=nadeel).

In 2023 zijn er meer middelen aan de algemene reserve toegevoegd dan onttrokken: per saldo ruim € 16,2 miljoen (voordeel). In 2024 wordt er per saldo ruim € 10,2 miljoen (voordeel) aan de algemene reserve onttrokken.

Ter vergelijking, de grootste mutaties in de algemene reserve in 2023 zijn:

• In de primitieve begroting 2023 is al een netto-bedrag van € 3,4 miljoen onttrokken aan de algemene reserve voor het sluitend maken van de Kadernota’s of Beleidsbegrotingen voor de jaarschijf 2023 en diverse mutaties in het sociaal domein (o.a. ingroeipad en transformatiebudget).

• De toevoeging van het jaarrekeningsaldo 2022 van € 13,1 miljoen conform bestemmingsvoorstel Jaarstukken 2022.

• De toevoeging van het saldo 2023 van de Zomernota 2023-2027 van € 7,9 miljoen;

• De onttrekking uit de algemene reserve van € 1 miljoen ten behoeve van de bestemmingsreserve onderhoudswerkzaamheden schouwburg  (23-FP-5.1B).

De grootste mutaties in de algemene reserve in 2024 zijn:

• De onttrekking uit de algemene reserve van € 4,1 miljoen voor het ingroeipad en transformatiebudget sociaal domein.

• De onttrekking uit de algemene reserve van € 6 miljoen voor het sluitend maken van de jaarschijf 2024 van de Zomernota 2023-2027.

• De aangenomen moties 'Laat de beiaard klinken' en 'Motiemarkt' tijdens de bahandeling van de Zomernota 2023-2027(motie C01-M03 respectievelijk motie C01-M08).

In de meerjarenramingen 2025-2027:

• fluctueren de mutaties in de algemene reserve door het ingroeipad en transformatiebudget sociaal domein.

• De dotaties of onttrekkingen uit de algemene reserve op basis van de Zomernota 2023-2027.

Reserve aanjaagbudget talentopgave (€ 5.000.000 nadeel)In de Zomernota 2023-2027 is de reserve aanjaagbudget talentopgave ingesteld (24-NB-9.4).

Reserve vluchtelingen (€ 8.571.000 voordeel)Voor de noodopvang van vluchtelingen maken wij noodzakelijke kosten die door het Rijk met diverse regelingen worden vergoed. Deze vergoedingen besteden wij onder andere aan opvanglocaties, leefgeld en onderwijs. In 2023 verwachten wij meer te ontvangen dan uit te gaan geven. Bij de Zomernota (23-FP-6.7) hebben wij daarom voorgesteld het saldo 2023 (€ 7 miljoen) toe te voegen aan de Reserve Vluchtelingen. Daarnaast ramen wij ook voor 2024 een eerste onttrekking van € 1,5 miljoen. Dit betreft nadrukkelijk een eerste onttrekking vanwege het moeilijk voorspelbare karakter van deze geldstromen. Wij monitoren deze geldstromen actief en stellen bij wanneer nodig. Ten opzichte van de begroting 2023 betekent dit voor 2024 een incidenteel voordeel van € 8,5 miljoen. (Programma 6 een nadeel, programma 9 een voordeel)

Algemene reserve grondexploitatie (€ 177.000 nadeel)
De verwerking van de mutaties in deze reserve grondexploitatie leiden tot een nadeel ten opzichte van 2023. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door herstel van de toevoeging rentecompensatie aan de reserve.

Reserve TOZO (€ 897.000 nadeel)
Meerjarig hebben wij de uitgaven behorende bij de doorlopende uitvoerende Tozo werkzaamheden tot en met 2028 in onze totale begroting budgettair neutraal doorgevoerd door een onttrekking uit de gevormde Tozo reserve. De onttrekking uit de reserve wordt hier verantwoord en zorgt voor het genoemde nadeel.

Reserve bodemsanering (€ 361.000 voordeel)
De incidentele middelen, die ontvangen zijn vanuit de meicirculaire 2023 voor het uitvoeren van de taken volgens de Wet bodembescherming, zijn in 2023 toegekend aan de reserve bodemsanering conform huidig beleid.

Reserve ruimtelijke kwaliteit binnenstad (€ 125.000 nadeel)
Op basis van onderdeel 22-NB-8.3 Spoorzone en stedelijke ontwikkeling in de Kadernota 2022-2025 werd in de twee voorgaande jaren een bedrag van € 250.000 (verdeeld over 2 jaar) onttrokken. Ingaande 2024 is deze ontrekking komen te vervallen dit verklaard waarom bovenstaand voordeel ontstaat.

Reserve vastgoedbedrijf (€ 123.000 voordeel)
In 2024 wordt een lager bedrag onttrokken uit de reserve voor de tijdelijke inhuur vastgoedbedrijf (zie 23-FP-9.19). In de Zomernota 2023-2027 is een voorstel gedaan voor de uitbreiding/verbouwing Slangenbeek (24-NB-6.8). Hiervoor wordt een onttrekking gedaan uit de reserve vastgoedbedrijf en gedoteerd in de reserve kapitaallasten ter dekking van afschrijvingskosten.

Reserve nog uit te voeren werken/activiteiten (€ 2.283.000 voordeel)In de reserve nog uit te voeren werken/activiteiten kunnen nog niet bestede incidenteel beschikbaar gestelde gelden, waarvoor geen afzonderlijke reserve is/wordt ingesteld, tijdelijk worden geparkeerd voor omschreven doelen die nog steeds actueel zijn.
In het vastgestelde bestemmingsvoorstel van de Jaarstukken 2022 is ruim € 3,3 miljoen in 2023 toegevoegd. Dit is voor energietoeslag, bijzondere bijstand, breed offensief, gezond in de stad, bijzondere bijstand studenten en versterken sociale basis (zie ook raadsbrief over de decembercirculaire 2022; zaaknummer 3515925). Daarnaast zijn er in 2023 middelen aan deze reserve toegevoegd voor toestroom asiel inburgering, dienstverlening armoede schulden (23-FP-9.3) en energiearmoede/vroegsignalering schulden (23-FP-9.3). Deze middelen worden in 2023 tot en met 2026 deels onttrokken aan deze reserve.

Reserve onderwijshuisvesting (€ 800.000 nadeel)Betreft de toevoeging aan de reserve voor voorbereidingskosten (23-FP-4.5).

Reserve dekking kapitaallasten (€ 275.000 nadeel)
Het nadeel wordt veroorzaakt door een eenmalige dotatie van € 300.000 uit de reserve vastgoed ter dekking van de kapitaallasten van de investeringen die in Wijkcentrum Slangenbeek plaats gaan vinden (24-NB-6.8).

Reserve onderhoudswerkzaaamheden schouwburg (€ 847.000 voordeel)In 2023 is eenmalig gestort in de bestemmingsreserve onderhoudswerkzaamheden Schouwburg om toekomstig onderhoud te kunnen bekostigen (23-FP-5.1B). Daarnaast vinden reguliere jaarlijkse stortingen plaats om het onderhoud te bekostigen.

Reserve ondernemersfonds (€ 50.000 voordeel)Ten behoeve van de investeringsgerichte aanpak bedrijventerreinen wordt voor de komende 4 jaren € 50.000 jaarlijks ingezet. Als dekking hiervoor vindt een jaarlijkse onttrekking van € 50.000 plaats uit de reserve ondernemersfonds (23-NB-3.1).

Reserve duurzaamheid (€ 75.000 nadeel)In 2023 verwachten wij €75.000 uit de reserve te onttrekken ter dekking van een deel van de kosten van de aansluiting en het te realiseren klantstation en meetdienst voor het zonneveld Boeldershoek.

Risico's

In programma 9 gaat het over de dienstverlening aan en betrokkenheid van inwoners van Hengelo, maar ook over hoe we een wendbare en financieel gezonde organisatie kunnen blijven. We zien een aantal risico’s die dit in de weg kan staan.

Digitalisering biedt kansen voor de gemeente maar er zitten ook belangrijke risico’s in de digitalisering. Denk aan de digitale veiligheid (zie programma 1). En als overheid hebben we te maken met inwoners die niet digitaal vaardig zijn, maar ook met inwoners die verregaande digitale dienstverlening verwachten van de gemeente. De kloof in vaardigheden en verwachtingen vraagt maatwerk en oplossingen waar niet altijd de (financiële) middelen voor aanwezig zijn.

Naast digitale vaardigheden zit er een ander risico in de digitale ontwikkelingen. Namelijk die van desinformatie en artificial intelligence (AI). Voor de overheid is het van belang dat informatie aan inwoners betrouwbaar is, maar de invloed van alternatieve informatiebronnen en bijvoorbeeld sociale media op de maatschappij is groot. Het risico is dat polarisatie en onrust in de maatschappij verder aanwakkert en het vertrouwen in de overheid verder afneemt.

Dienstverlening is ook grotendeels afhankelijk van capaciteit, kennis en kunde van de medewerkers. Vanwege de krapte op de arbeidsmarkt staat dit onder druk. We zien dat realisatie van nieuwe projecten, beleid en uitvoering van kernprocessen onder druk staan. Tegelijkertijd neemt regeldruk vanuit de rijksoverheid toe, nieuwe wetgeving en tijdelijke regelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Dit doet een groot beroep op de flexibiliteit en inzet van de ambtelijke organisatie. Het risico van een hoge werkdruk is dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van uitvoering.

Een groot risico waar de meerjarenbegroting aan onderhevig is, is de onzekerheid rondom het continuïteit van inkomsten uit het gemeentefonds vanaf 2026. Dit komt door de opschalingskorting die weer volledig gaat gelden en de ingreep van het Rijk in de financieringssystematiek. Daarnaast lopen we risico's door de stelposten uitkomst onderzoek jeugdzorg (lagere uitgaven sociaal domein door nieuwe rijksmaatregelen) en BTW compensatiefonds. Deze laatste 2 risico's zijn uitvoering beschreven in paragraaf 3.3 Overige ontwikkelingen, risico's en financiële positie.