5.2.9 Bestuur en ondersteuning

Welke belangrijke ontwikkelingen zien we voor 2023?

Inwoner centraal
In een tijd waarin de wereld en de maatschappij sneller veranderen dan ooit, moeten we er als gemeente zijn voor onze inwoners. Wij moeten kunnen inspelen op de veranderingen en daarop voorbereid zijn. Denk daarbij aan de digitale transformatie, die een meer klantgerichte houding, een wendbare gemeenteorganisatie en beter gebruik van nieuwe technologieën omvat.

Het dwarsthema in alles wat wij doen is: de inwoner centraal. De inwoner moet meer centraal komen te staan in ons handelen. Mensen voelen nu een afstand tot de gemeente. Wij willen juist dichtbij de mensen staan en de kloof overbruggen die de afgelopen jaren te groot is geworden. Als gemeente willen we daarom beter zichtbaar maken wat we voor de inwoners doen. Hengelo moet een stad zijn van en voor de mensen. Een stad waarin iedereen zich geborgen voelt. Inwoners, bedrijven, instellingen en partners van de gemeente Hengelo moeten zich herkennen in ons beleid en handelen.

In Hengelo willen we proactief de samenwerking met de samenleving opzoeken. Met inwoners, organisaties, ondernemers, (keten)partners en andere betrokkenen. Het maken en uitvoeren van participatie vraagt maatwerk en een bewuste afweging. Het werken aan de hand van het denkkader participatie vraagt daarom continu aandacht.

Dienstverlening
De manier waarop we onze dienstverleningsprocessen inrichten of ons verhouden tot inwoners, bedrijven, instellingen en partners is gebaseerd op de leidende motieven: persoonlijk, duidelijk, respectvol en betrouwbaar. Dit geeft richting aan onze dienstverlening en is de basis voor ons handelen. De leidende motieven zijn de woorden die omschrijven hoe wij met onze inwoners, bedrijven en instellingen willen omgaan. We blijven onze dienstverlening continu verbeteren. Dit vraagt aandacht en inzicht van alle afdelingen in de gemeentelijke organisatie.

Participatie
In Hengelo willen we proactief de samenwerking met de samenleving opzoeken. Met inwoners, organisaties, ondernemers, (keten)partners en andere betrokkenen. Dat betekent dat we hen centraal zetten. We luisteren en zijn doorlopend in gesprek met de stad. In Hengelo staan we open voor en geven we de mogelijkheid dat iedereen kan meedenken, meedoen en invloed kan uitoefenen op gemeentelijk beleid en de uitvoering daarvan. Ook geven we hen de mogelijkheid om een eigen initiatief te realiseren. We willen meebewegen met ideeën of inbreng vanuit de stad, natuurlijk kijkend naar wat praktisch kan en wettelijk mag (ja, mits). Het maken en uitvoeren van participatie vraagt maatwerk en een bewuste afweging. Het denkkader participatie

Versterking communicatie
In het collegeprogramma staan meerdere thema’s waarin een rol voor het team Communicatie is weggelegd. Om de ambities waar te maken, zal ons college dus een fors beroep op team Communicatie moeten doen. Terwijl ook vanuit de strategische opgaven en de overige organisatieonderdelen de behoefte aan communicatie (ondersteuning) toeneemt. Hiervoor zal er uitbreiding komen op de huidige formatie.

Bestuurlijke samenwerking
(Bestuurlijk) Samenwerken en belangenbehartiging is essentieel in de huidige netwerksamenleving om de maatschappelijke doelen van de stad te bereiken. De ontwikkeling van het stedelijk gebied is essentieel voor de ontwikkeling van Twente. De Twentse steden nemen daarin hun verantwoordelijkheid en werken samen daar waar het logisch is, zonder het brede Twentse belang uit het oog te verliezen. Hoe beter de samenwerking is tussen de drie grote steden, met onze buurgemeenten, Twente breed, in de provincie, landelijk, in de euregio en op Europese schaal, hoe beter we in staat zijn onze ambities en doelstellingen te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan bereikbaarheid, stedelijke ontwikkeling, sociaaleconomische structuurversterking en lobby. En ook de samenwerking tussen overheden, ondernemers en onderwijs/onderzoeksinstellingen, via (onder andere) de Twenteboard en de regionale investeringsagenda’s zoals de Agenda voor Twente en de Regiodeal Twente. Uiteraard blijven we ook inzetten op de samenwerking tussen gemeenten door middel van overleg tussen de colleges.

Steeds duidelijker wordt de laatste jaren dat de samenwerking tussen Hengelo en Enschede als het gaat om onze ambities en opgaven erg intensief is. Groter nog dan met de andere Twentse gemeenten. Uit de pendel tussen beiden steden blijkt dat sprake is van een grote verwevenheid. Beide steden vormen feitelijk, rondom de UT, het hoog stedelijke hart van de technologische topregio Twente. De ambities en opgaven komen voor een flink deel overeen. We realiseren ons ook dat we die ambities en opgaven niet alleen aan kunnen. Dat heeft de laatste jaren al geleid tot een heel natuurlijke vorm van ambtelijk en bestuurlijk samenwerken op basis van de inhoud tussen beide steden.

Herverdeling gemeentefonds/mogelijke verruiming lokaal belastinggebied
Het gaat om de totale herverdeling van het gemeentefonds voor het sociale domein en klassieke domein met ingang van 2023. Het doel van deze herziening van het gemeentefonds is te komen tot een volledige en integrale herijking van het gemeentefonds. Alle uitgavenclusters zijn bij de herziening betrokken, evenals de manier waarop de inkomsten van gemeenten zijn verrekend.

De eerste herverdeeleffecten zijn bekend geworden in de meicirculaire 2022 van het gemeentefonds. Op dit moment is de gemeente Hengelo een voordeelgemeente. Hierbij heeft het ministerie van BZK een ingroeipad gehanteerd. Dit leidt tot een voordeel van circa € 0,6 miljoen in 2023 oplopend tot ruim € 3 miljoen in 2025 voor Hengelo. Voor een uitgebreide toelichting verwijzen we naar paragraaf 5.2 Het verwachte financieel perspectief onderdeel F meicirculaire 2022 gemeentefonds en bijlage 9.3 Financiële effecten van de meicirculaire 2022 van het gemeentefonds van de Zomerbrief 2022-2026. Toch baart ons het huidige rijksbeleid vanaf het ravijnjaar 2026 nog steeds zorgen door de onzekerheid over de structurele gemeentefinanciën. Dit betekent onduidelijkheid over de investeringsmogelijkheden in de toekomst. Dit geldt ook ten aanzien van de aanpassingen in de gemeentefondsuitkering die de komende jaren nog worden doorgevoerd.

De komende jaren worden we geconfronteerd met (nieuwe) herverdeeleffecten door aanpassingen als gevolg van nieuwe onderzoeksuitkomsten. Nadere onderzoeken vinden de komende periode plaats in het sociaal domein, naar financiële draagkracht, bevolkingsdaling, overige eigen middelen, de maatstaven centrumfunctie en eenpersoonshuishoudens. De minister van BZK geeft aan dat het nieuwe model geen eindstation is, maar het een model is dat continu om onderhoud zal vragen. Dit betekent onduidelijkheid over de investeringsmogelijkheden in de toekomst.

Na afspraken tussen het Rijk en de VNG zijn inmiddels de volumeaccresen in het gemeentefonds voor de periode 2022-2025 vastgezet op basis van de stand van de meicirculaire 2022. Voor loon- en prijsontwikkelingen hebben we nog steeds te maken met de ontwikkeling in het gemeentefonds. We lopen nog wel steeds behoorlijke risico's bij de stijgende rentes, loon- en prijsontwikkelingen. De afgelopen jaren kwamen we in het gemeentefonds altijd tekort aan compensatie, terwijl de loon- en prijsontwikkelingen rond de 2% schommelde.

Vanaf 2026 zien we ten opzichte van 2025 een grote neerwaartse bijstelling van (de accressen in) het gemeentefonds. Hiervoor wil het Rijk, in samenspraak met de VNG, het lokale belastinggebied met ingang van 2026 verruimen onder gelijktijdige verlaging van de landelijke belastingen. Momenteel is dit nog in een verkennende (gespreks)fase. Het huidige rijksbeleid zorgt op dit moment nog steeds voor onzekerheid over onze structurele gemeentefinanciën vanaf 2026.

Van rekenkamercommissie naar rekenkamer
Met de gemeenteraad is gesproken over de verplichte doorontwikkeling van een Rekenkamercommissie naar een Rekenkamer. Hiertoe heeft de raad op 21 september jl. de Verordening Rekenkamer Hengelo 2022 vastgesteld. Bij de bespreking van de doorontwikkeling naar een Rekenkamer is ook het budget aan de orde gekomen en dan met name in relatie tot de onderzoeksmogelijkheden en de opbrengst van de rekenkamer en het in redelijkheid vergoeden van werkzaamheden van leden van de Rekenkamercommissie.

Digitaliseren van fysieke archieven
Het beschikbaar hebben van de juiste informatie op een tijds- en plaats onafhankelijke manier is noodzaak geworden. De burger vraagt actief en in toenemende mate om digitale dienstverlening. En door Corona is gebleken dat een digitaal archief randvoorwaardelijk is om digitaal te kunnen werken. Ook vanuit de Wet open overheid (Woo) worden eisen gesteld aan het openbaar maken van informatie. Het gaat hier om het actief digitaal openbaar/beschikbaar maken of passief digitaal openbaar kunnen maken van informatie. Het digitaliseren van de archieven is dus noodzakelijk geworden en zorgt ervoor dat informatie flexibeler, beter vindbaar en meer betrouwbaar is. Tevens ligt de digitalisering van het papieren archief in lijn met de strategische opgave Digitale Transformatie.

Kapitaalmarkt
De trend van lage rentes in de kapitaalmarkt zijn inmiddels omgeslagen. Er wordt verwacht dat de stijging door zal zetten. Deze verwachting komt voort uit de rentestijging bij de Europese Centrale Bank (ECB). Een renteverhoging bij de ECB is een traditioneel middel om oplopende inflatie tegen te gaan. Op dit moment kampen we met een hoge inflatie mede door de situatie in Oekraïne waardoor een eerste bijstelling van de rente een logische reactie was. Er blijft nog onduidelijkheid over de conjunctuur, dit heeft zowel invloed op de rente als de inflatie.

Belastingen
Naast mogelijke stappen richting meer gemeentelijke autonomie in belastinginning in de 2e helft van dit decennium zijn er nauwelijks ontwikkelingen te melden. Resultaten van het onderzoek, dat het Rijk zou doen naar de effecten van landelijke afschaffing van de hondenbelasting zijn nog niet bekend. Voor de toepassing van een verlaagde OZB voor sportaccommodaties is nog geen werkbare modus gevonden. Ook dit is nog in onderzoek. Er klinkt alom een oproep om duurzaamheid op te nemen in lokale belastingverordeningen. De VNG heeft dit geïnventariseerd. Ze komt tot de conclusie dat de huidige wetgeving (met name de Gemeentewet) te beperkend is om toepassingen te realiseren die juridisch stand houden. Tariefdifferentiatie op grond van duurzaamheidsinvesteringen is daarom nog niet mogelijk. Zo is het nu nog niet mogelijk om bijvoorbeeld windmolens anders te belasten voor de OZB dan andere bouwsels of om een gebied in de binnenstad aan te wijzen waar emissieloze auto's goedkoper kunnen parkeren.

Uitstel rechtmatigheidsverantwoording
Zowel in de Beleidsbegroting 2021-2024 als in de Jaarstukken 2020 en 2021 is aangeven dat de verantwoordelijkheden voor de rechtmatigheidsverantwoording verschuiven. In de huidige situatie geeft de accountant in de controleverklaring een oordeel over de rechtmatigheid van handelen van de gemeente. Naar de toekomst toe legt het college van B en W rechtstreeks verantwoording af over de financiële rechtmatigheid aan het bestuur. Dit gebeurt met het opnemen van een rechtmatigheidsverantwoording in de Jaarrekening.

Onlangs is het wetsvoorstel ‘versterking decentrale rekenkamers’ aangenomen door de Tweede Kamer. De invoering van de rechtmatigheidsverantwoording is ook een onderdeel van dit wetsvoorstel. De behandeling van de Eerste Kamer is naar verwachting nog in 2022. Voor de rechtmatigheidsverantwoording gaat het om invoering met verslagjaar 2023. De Jaarrekening voor het verslagjaar 2023 wordt in het kalenderjaar 2024 vastgesteld.

Daarom zal het college van B en W naar verwachting voor het verslagjaar 2023 voor de eerste keer een rechtmatigheidsverantwoording op moeten nemen in de Jaarrekening.

Conclusie is dat 2022, evenals 2021, als oefenjaar wordt gebruikt. In 2021 hebben ervaren wat het is om de rechtmatigheidsverantwoording zelfstandig op te stellen. De ervaringen en verbeterpunten kunnen we meenemen om het traject in 2022 verder te optimaliseren. Zodat we er in 2023 echt klaar voor zijn.

Digitale transformatie
In een tijd waarin de wereld en de maatschappij sneller veranderen dan ooit is Digitale Transformatie de kans om als gemeente relevant te blijven en publieke waarde te blijven creëren. En dat gaat verder dan het digitaliseren van processen. Het omvat een andere oriëntatie, een meer klantgerichte houding, een wendbare organisatie en een beter gebruik van nieuwe technologieën.

Nieuwe ontwikkelingen zijn in veel gevallen ontzettend handig, maar ze hebben niet altijd een positief effect op de samenleving of de leefbaarheid van de gemeenten. Nieuwe bedrijfsmodellen ontstaan en de mogelijkheid voor inwoners om zonder de gemeente zichzelf te organiseren en daadkrachtiger te zijn dan ooit, hebben een enorme impact op de beleidsvoering van gemeenten. Wanneer gemeenten niet (pro)actief meegaan in de Digitale Transformatie, worden verschillende beleidsterreinen door het bedrijfsleven of maatschappij zelf ingevuld. Wat tot gevolg heeft dat er excessen in de maatschappij kunnen ontstaan die moeilijk te keren zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Airbnb in grote steden als Amsterdam waar de gemeente te laat heeft ingegrepen en waar de leefbaarheid in het centrum is ontwricht. Ook in Hengelo zien we dergelijke ontwikkelingen ontstaan. Denk hierbij aan GO-sharing en de bezorgservice Flink. Dergelijke initiatieven zorgen er nu al voor dat we op een andere wijze dan we gewend zijn, (moeten) acteren. Meer als onderdeel van het netwerk in plaats van het middelpunt. Wij werken vanuit het programma digitale transformatie aan het creëren van een eenduidig (en begrijpelijk) verhaal om uit te leggen wat we hiermee bedoelen en nastreven. In aansluiting daarop worden dit jaar (2022) concrete voorstellen opgeleverd, met aanknopingspunten op de koers van de stad, die we in 2023 gaan realiseren.

Wet Open Overheid
De Wet Open Overheid (Woo) is per 1 mei 2022 in werking getreden. De wet is bedoeld om overheden transparanter te maken en moet ervoor zorgen dat overheidsinformatie beter vindbaar, uitwisselbaar, eenvoudig te ontsluiten en goed te archiveren is. De Woo vervangt de Wob (Wet openbaarheid van bestuur). Het grote verschil tussen het de Woo en de Wob betreft de actieve openbaarmaking van overheidsinformatie. Voor passieve openbaarmaking (openbaarmaking op verzoek) volgt de Woo vrijwel geheel de Wob.
De komende jaren krijgen gemeenten de tijd om steeds meer soorten overheidsinformatie actief openbaar te (moeten) maken. Omdat dit veel werk en aanpassing van systemen kost, gebeurt dit in kleine stapjes. Hiervoor hebben we tussen de vijf en acht jaar de tijd.
Onderdeel van de Woo is ook een onafhankelijk Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding dat zal toezien op de informatiehuishouding van het Rijk en decentrale overheden. Nu is het vaak lastig informatie te vinden, omdat overheidsorganisaties deze niet altijd even goed op orde hebben. De Woo bepaalt dat dit moet veranderen en dat overheidsorganisaties (ministeries, maar ook gemeenten, provincies en waterschappen) dit op orde moeten brengen. Het Adviescollege moet erop toezien dat dit ook daadwerkelijk gebeurt.

Relevante beleidsnota's

• Financiële verordening 2021

• Nota investerings- en activeringsbeleid 2017

• Beleidsnota Integraal risicomanagement en weerstandsvermogen (geactualiseerd in Kadernota 2022-2025)

• Nota reserves en voorzieningen 2016

• Evaluatie bestemmingsreserves 2021

• Treasurybesluit 2021

• Beleidsregels publieke taak leningen en garanties gemeente Hengelo 2021

• Nota verbonden partijen (2014)

• Accommodatiebeleid Sociaal en Vastgoedkaders 2021

Verbonden partijen

• Kennispunt Twente draagt bij aan de kwaliteit van onze sturingsinformatie door onderzoek en advies.

• Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBTwente) voert namens ons taken uit op het gebied van onroerend zaken waardering, heffing en invordering van lokale belastingen. GBTwente doet dit efficiënt, zo goedkoop mogelijk, kwaliteit en inwonergericht.

• BNG Bank is de sectorbank voor gemeenten, tevens onze huisbankier. Ze draagt bij aan het goedkoop financieren van onze investeringen, waardoor we maatschappelijke kosten laag houden.

• Centrum gemeenteregeling samenwerking ICT Hengelo zorgt voor het behalen van schaal- en kwaliteitsvoordelen en het beperken van kwetsbaarheden van de aangesloten organisaties op ICT-gebied.

• IT Platform Twente verzorgt voor ons een aantal fundamentele delen van de ICT-dienstverlening, waaronder de regionale digikoppeling.

• Twenteboard initieert en beheert als triple helix organisatie van overheden, ondernemers en onderwijs (onderzoeks) de regionale investeringsagenda's (Agenda voor Twente en Regiodeal Twente) ter versterking van de regionale sociaaleconomische structuur.

Wat willen we bereiken?

Wat gaan we daarvoor anders doen in 2023?

9.1.1 Meer (jonge) inwoners en andere belanghebbenden zijn betrokken bij de ontwikkeling van gemeentelijk beleid en zij voelen zich gehoord.

• De regisseur dienstverlening zal samen met de ambtelijke werkgroep kindinclusie zich inzetten om meer jonge inwoners te betrekken bij de gemeente en de gemeente dichterbij hun belevingswereld te brengen. Dit door minimaal 3x per jaar in gesprek te zijn met jonge inwoners.

• We passen het denkkader participatie actief toe op ons handelen en de samenwerking met partners in de stad. In navolging van de werksessies 'dialoog participatie' doet de raad actief mee in het toepassen van het denkkader (zie ook 23-NB-9.6 in de strategische agenda).

9.2.1 Inwoners waarderen de dienstverlening van de gemeente Hengelo hoog.

• We gaan (continu) in de praktijk aan de slag met de leidende motieven voor dienstverlening: persoonlijk, duidelijk, respectvol en betrouwbaar. Wij willen dat de inwoner zich welkom, gehoord, gezien en begrepen voelt.

• We brengen in kaart hoe we dienstverlening gemeentebreed willen doorontwikkelen, op basis van de leidende motieven.

• We zorgen voor een lerende omgeving waarin we ons de vraag blijven stellen of onze dienstverlening voldoet aan de leidende motieven. We wisselen positieve en negatieve ervaringen met elkaar uit, zodat we onszelf continu kunnen blijven verbeteren.

• Op onze website houden we rekening met onze lezers en proberen we zo helder mogelijk op te schrijven wat we bedoelen. Het doen van een (digitale) aanvraag of melding moet zo simpel mogelijk zijn. Het lezerspanel voor brieven/teksten ondersteunt hierbij.

9.3.1 De gemeente Hengelo blijft financieel gezond waarbij we ambities blijven realiseren waarbij de inwoner centraal staat.

• We sturen stevig op het terugdringen van de volumeontwikkelingen Jeugd en Wmo middels het transformatieplan van het sociaal domein voor een neutraal financieel perspectief.

• We zorgen in 2023 voor een structureel sluitende begroting om aan het provinciaal toezicht te voldoen. 

• We sturen op voldoende weerstandsvermogen (m.n. algemene reserve) per inwoner.

• We zetten de ingezette lobby naar het Rijk voort om voldoende rijksmiddelen te ontvangen voor bestaande én nieuwe taken, die de gemeente moet uitvoeren.

Wat blijven we doen?

Bestuur

• We stellen de inwoner centraal in ons handelen, daarbij geven we richting, luisteren we en bieden we ruimte aan inwoners, ondernemers en organisaties. Wij zoeken ze actief op en brengen ze in positie.

• We gaan vroegtijdig in gesprek met de raad en leggen regelmatig open voorstellen voor aan de raad.

• Bestuurlijk samenwerken in allerlei bovenlokale gremia om zo de belangen van Hengeloërs en Twentenaren te behartigen. Voorbeelden hiervan zijn G40, VNG, Euregio/MONT en de vernieuwde regionale overlegvormen via bijvoorbeeld de Twenteboard.

• We blijven inzetten op het verhogen van de slagkracht van de regionale samenwerking, bijvoorbeeld door de stedelijke samenwerking te verstevigen.

• Dat geldt in het bijzonder voor de samenwerking met Enschede, waarbij we ons vanuit onze eigen autonomie en identiteit gezamenlijk positioneren als grootstedelijke Twentse agglomeratie met bijna 250.000 inwoners.

• Het is van groot belang om het verhaal van de grootstedelijke agglomeratiekracht te blijven vertellen, door gezamenlijk onze netwerken nog beter te benutten en uit te breiden.

• De gemeenteraad ondersteunen door middel van een griffie en een rekenkamer.

• Onze open communicatie is tijdig, regelmatig en in begrijpelijke taal.

Publieksdienstverlening

• Ons klantcontactcentrum handelt vragen en meldingen af via telefoon, e-mail en andere communicatiemiddelen (zoals Whatsapp).

• Op de gemeentelijke website verstrekken we begrijpelijke informatie over producten en diensten.

• We bieden inwoners of ondernemers de mogelijkheid om een groot aantal producten direct via de website aan te vragen.

• Voor mensen die niet digitaal kunnen of willen communiceren, blijven we bereikbaar via de traditionele kanalen.

• Aan de publieksbalies verstrekken we paspoorten, ID-kaarten, rijbewijzen en diverse uittreksels en verklaringen.

• We voeren allerlei werkzaamheden uit op het gebied van 'Burgerzaken', zoals: beheren burgerlijke stand en Basisregistratie personen (BRP), voltrekken huwelijken en geregistreerde partnerschappen, uitvoeren Wet op de Lijkbezorging, bijhouden begraafplaatsadministratie en taken op het gebied van naturalisatie en optie.

• We organiseren verkiezingen en referenda.

• We kijken permanent of we zaken anders, slimmer, beter en efficiënter kunnen uitvoeren, op basis van de leidende motieven.

Financiën

• We zorgen voor inzichtelijke financiën voor inwoners en ondernemers. Er wordt continu gestreefd om onze planning- en control cyclus verder te ontwikkelen en te digitaliseren en de producten leesbaar, transparant en toegankelijk te maken.

• Via de Zomerbrief/Zomernota, Beleidsrapportage en de Jaarstukken informeren we de gemeenteraad over de belangrijkste afwijkingen op beleidsinhoudelijk en financieel gebied ten opzichte van de Beleidsbegroting.

• Externe subsidies verwerven, realiseren en verantwoorden. Wij blijven de mogelijkheden tot medefinanciering door andere overheden en partners optimaal benutten.

Treasury

• We stellen een financieringsbehoefte op en analyseren de leningenportefeuille, rekening houdend met de wettelijke normen kasgeldlimiet en renterisiconorm.

• We anticiperen op onze liquiditeitsbehoefte door het aantrekken van kort lopende en lang lopende geldleningen.

• We verstrekken geen nieuwe geldleningen en garanties aan derden met uitzondering van leningen waarbij we garantstelling kunnen delen met het Waarborgfonds Sport.

• We beheersen de risico’s en volgen de financiële ontwikkelingen bij organisaties aan wie we hebben geleend.

• We beheren de deelnemingenportefeuille en zetten de daaruit vrij komende dividenden (overwegend) als algemeen dekkingsmiddel in.

Belastingen

• Het heffen en invorderen van de volgende belastingen als onderdeel van de algemene dekkingsmiddelen: onroerendezaakbelastingen, parkeerbelasting, hondenbelasting, precariobelasting. Voor het algemeen dekkingsmiddel toeristenbelasting verwijzen we naar programma 3.

• Voor de tarieven geldt in principe volledige kostendekkendheid. Door doeltreffend en doelmatig te werken, blijven ze voor de inwoners, bedrijven en instellingen zo laag mogelijk.

• Voor de opbrengsten van reclame uitingen blijven we afspraken maken over marktconforme vergoedingen.

• Voor de algemene heffingen consolideren we bestaand beleid met aandacht voor het herstel van ondernemers en inwoners in de nasleep van de coronaperiode.

Gemeentelijk vastgoed

• Beheren, onderhouden, verduurzamen en verkopen van gemeentelijk vastgoed.

Wat mag het kosten?

Financiële toelichting

0.1 Bestuur (€ 365.000 nadeel)
De kosten voor het bestuur zijn in de begroting door een aantal oorzaken toegenomen, namelijk een 5e wethouder in de nieuwe ambtstermijn, de ophoging van de dotaties voor de wachtgelden, een ophoging van de vergoedingen voor de raadsleden en indexeringen. Daarnaast doen we een voorstel voor nieuw beleid 'Van rekenkamercommissie naar rekenkamer' (23-NB-9.3).

0.2 Burgerzaken (€ 334.000 voordeel)
Het budget voor verkiezingen is aanzienlijk lager dan vorig jaar, omdat er geen sprake is van dubbele verkiezingen. In 2022 was bovendien sprake van een extra organisatiebudget als gevolg van corona. Daarnaast worden er minder uren toegerekend aan het onderdeel vastgoed informatie.

0.3 Beheer overige gebouwen en gronden (€ 209.000 nadeel)
De afwijking ten opzichte van de begroting 2022 wordt voornamelijk veroorzaakt doordat in de begroting 2022 de verkoopopbrengst van de Alphenstraat 13 is verwerkt. Dit resultaat wordt overigens verrekend met de reserve vastgoedbedrijf (zie ook 0.10 Mutaties reserves).

0.4 Ondersteuning organisatie (€ 1.041.000 nadeel)
Er is sprake van een verlaging van de budgetten op dit taakveld door een tweetal belangrijke oorzaken. In de begroting 2022 is via de budgetoverheveling het restant budget voor de digitalisering van de bouwarchieven opgevoerd. Dit is een incidenteel budget en betekent een verlaging van de budgetten met ruim € 132.000. Daarnaast nemen de eenmalige budgetten t.b.v. de overhead Tozo (Tijdelijke overbrugging zelfstandige ondernemers) af.

In het kader van de strategische agenda en overig nieuw beleid doen we de volgende voorstellen: Programma digitale transformatie (23-NB-9.1), digitalisering van fysieke archieven (23-NB-9.2) en versterking communicatie (23-NB-9.5).

0.5 Treasury (€ 224.000 nadeel)
Het nadelige effect op dit taakveld bestaat uit het saldo van een voordeel op de te betalen rente en nadelen op de te ontvangen rente en de lagere doorbelasting aan andere taakvelden.

De betalen rentelasten nemen af door de aflossing van leningen met hoge rentepercentages. Er is op korte termijn geen behoefte om nieuwe financieringen aan te trekken. De neerwaartse bijstelling van de ontvangen rente was in de meerjarenramingen van de Beleidsbegroting 2022-2025 ook al geraamd. De toerekening aan de andere taakvelden is lager. Hierdoor ontstaan op de andere taakvelden in de begroting rentevoordelen.

0.61 OZB woningen (€ 628.000 voordeel)
De OZB-opbrengsten stijgen met € 681.000 als gevolg van de toegepaste prijsindexering (4,5%) en areaaluitbreiding. We prognosticeren conform het woningbouwprogramma een groei van 375 woningen per jaar. Waar de inflatieverhoging alle huiseigenaren raakt, leidt de areaaluitbreiding tot groter aantal betalende huishoudens en daarmee niet tot een individuele verhoging van de woonlasten. De bijdrage aan GBTwente voor haar dienstverlening neemt toe met € 53.000 (lonen, prijzen, kosten bezwaar en beroep).

0.62 OZB niet-woningen (€ 678.000 voordeel)
Naast de doorgevoerde prijsindexering van 4,5% is de begroting ook beter afgestemd op het meest actuele bestand niet-woningen.

0.63 Parkeerbelasting (€ 75.000 voordeel)
Er zijn door de indexatie hogere inkomsten uit parkeerbelastingen. Meerjarig gezien verwachten we een lichte stijging van de parkeerinkomsten. Dit is afhankelijk van het voortzetten van de pilot "Shop en Go", welke nu nog incidenteel is ingezet tot en met 2023.

0.64 Belastingen Overig (€ 35.000 voordeel)
Geen significante afwijkingen.

0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds (€ 2.512.000 voordeel)
In de Zomerbrief 2022-2026 bent u in bijlage 9.3 uitgebreid geïnformeerd over de 'Financiële effecten van de meicirculaire 2022 van het gemeentefonds'.

De belangrijkste ontwikkelingen in de meicirculaire 2022 waren:

• De nieuwe (her)verdeling van het gemeentefonds met ingang van 2023 met een ingroeipad;

• De veel hogere ramingen van de accressen voor de jaren 2022 tot en met 2025 en de lagere accresraming voor 2026 ten opzichte van de maartbrief 2022 van het gemeentefonds;

• De definitieve afrekening van het plafond BTW-compensatiefonds 2021 in 2022;

• Het schrappen van de oploop van de opschalingskorting voor de jaren 2023 tot en met 2025; in 2026 krijgen gemeenten de volle korting weer voor de kiezen;

• De compensatie uit het gemeentefonds voor de eenmalige energietoeslag voor lage inkomens in 2022;

• Het beschikbaar stellen van de Jeugdzorgmiddelen voor het jaar 2023 conform 100% op basis van de uitspraak van de Commissie van Wijzen;

• Het beschikbaar stellen van middelen in 2022 voor de uitvoeringskosten Klimaatakkoord;

• De indicatieve reeksen voor de Omgevingswet en de Wet Kwaliteitsborging; deze worden in de septembercirculaire 2022 verwerkt en later uitgekeerd;

• De bijstelling van de integratie-uitkering Participatie naar aanleiding van de actualisatie van de verdeling van de Wsw-middelen en loon- en prijsstijgingen voor het jaar 2022;

• De actualisatie van de gemeentelijke en de landelijke aantallen van de diverse verdeelmaatstaven. Dit leidt tot fluctuaties in de gemeentefondsuitkering. Dit geldt ook voor de meerjarenramingen;

• Diverse taakmutaties. De gemeente krijgt meer of minder taken waarvoor er meer rijksbijdrage dan wel minder rijksbijdrage wordt ontvangen.

Daarnaast is in deze begroting de stelpost uitkomst onderzoek Jeugdzorg in het gemeentefonds (als bate) met ingang van 2024 neerwaarts bijgesteld op basis van nieuwe afspraken tussen het Rijk, IPO en VNG (augustus 2022). Op basis van deze afspraak is hiervoor in de plaats een nieuwe stelpost 'Nieuwe rijksmaatregelen Hervormingsagenda Jeugd' geraamd met ingang van 2024. Zie paragraaf 4.2 voor de uitgebreide toelichting.

0.8 Overige baten en lasten (€ 5.089.000 nadeel)

De belangrijkste ontwikkelingen in dit taakveld zijn:

Begrotingstechnische correctie (€ 2.403.000 nadeel)

Fluctuaties zijn er op de algemene stelposten voor integraal actieplan binnenstad, duurzaamheid, energielasten en motiemarkt. Er is nog budget voor duurzaamheid beschikbaar voor plannen/activiteiten die in 2023 worden gestart. Vooralsnog zijn de middelen (€ 50.000) voor de motiemarkt, op basis van de motie M08 Kadernota 2022-2025, als algemene stelpost verwerkt in 2022. In het najaar van 2022 zal deze markt plaatsvinden. Daarna zal de definitieve invulling van de middelen na een besluit van de gemeenteraad plaatsvinden.

De organisatiebrede raming voor extra energielasten in de Zomerbrief 2022-2026 zijn op de algemene stelposten geraamd. Deze laatste stelpost voor energielasten hebben we nu in de voorliggende begroting door het nieuwe gascontract extra verhoogd met minimaal € 1,5 miljoen met ingang van 2023. Zie paragraaf 4.2 voor een uitgebreide toelichting.

Om de strategische agenda voor de diverse onderdelen verder uit te werken zijn incidenteel extra middelen in 2023 benodigd als voorbereidingskosten (schatting € 0,8 miljoen; 23-NB-9.4). In paragraaf 5.1 Hengelo in verbinding; bouwen aan een strategische agenda wordt dit uitvoerig beschreven.

Stelposten gemeentefonds (€ 2.715.000 nadeel)

Grote fluctuaties op de stelposten gemeentefonds zijn met name ontstaan als gevolg van de Zomerbrief 2022-2026 (inclusief meicirculaire 2022 gemeentefonds). Dit geeft de volgende effecten in de vergelijking tussen de jaarschijf 2023 t.o.v. 2022:

• Stelposten accressen/nominale ontwikkelingen (per saldo bijna € 2,3 miljoen nadeel);

• Stelpost looncompensatie 2023 (3,3% = ruim € 1,8 miljoen nadeel); de huidige Cao gemeenten loopt tot 1 januari 2023;

• Uitvoeringskosten Klimaatakkoord in 2022 (bijna € 0,5 miljoen voordeel);

• Uitwerking collegeprogramma (€ 0,2 miljoen voordeel);

• Nieuwe verdeling Jeugdzorgmiddelen in 2023 e.v. (ruim € 0,4 miljoen nadeel).

In de nu voorliggende Beleidsbegroting zijn enkele stelposten gemeentefonds ingezet voor het transformatieplan sociaal domein (ruim € 0,9 miljoen; zie zaaknummer: 3462621). Daarnaast wordt een beroep gedaan op de algemene reserve (incl. het beklemde deel sociaal domein).

In de meerjarenramingen 2024-2026 zien we grote fluctuaties in de jaarschijven voor de stelposten accressen/nominale ontwikkelingen. Voor een uitgebreide toelichting verwijzen we naar bijlage 9.3 ‘Financiële effecten van de meicirculaire 2022 van het gemeentefonds' van de Zomerbrief 2022-2026.

Op basis van nieuwe afspraken (augustus 2022) tussen Rijk, IPO en VNG is er op dit taakveld een nieuwe stelpost 'Nieuwe rijksmaatregelen Hervormingsagenda Jeugd' geraamd met ingang van 2024. Zie paragraaf 4.2 voor de uitgebreide toelichting.

In het kader van nieuw beleid voor het Project versterken voorliggend (23-NB-6.1) wordt een beroep gedaan op de stelpost gemeentefonds 'versterking wijkteams'.

0.9 Vennootsschapsbelasting (0)

Er zijn geen significante afwijkingen.

0.10 Mutaties reserves (€ 955.000 voordeel)

De onttrekkingen en toevoegingen in de reserves kennen zijn eigen dynamiek in de begroting. Veelal worden incidentele lasten gedekt uit reserves. Voor de grondexploitaties geldt een 'gesloten circuit' in de begroting. Verrekeningen vinden via de algemene reserve grondexploitatie plaats en drukken niet op het begrotingssaldo. Daarnaast zijn in het verleden in de Kadernota's en Beleidsbegrotingen meerjarige overschotten of tekorten verrekend met de algemene reserve.

De grootste reservemutaties betreffen:

Algemene reserve (€ 1.499.000 voordeel)
In 2022 zijn er meer middelen uit de algemene reserve onttrokken dan is toegevoegd: per saldo ruim € 1,9 miljoen (nadeel). In 2023 wordt er per saldo ruim € 3,4 miljoen (voordeel) aan de algemene reserve onttrokken.

Daarnaast is er in werkelijkheid op basis van de uiteindelijke bestemming van het jaarrekeningsaldo 2021 € 9,3 miljoen toegevoegd in 2022.

Ter vergelijking, de grootste mutaties in de algemene reserve in 2022 zijn:

• Een onttrekking uit de algemene reserve voor de ‘reguliere’ budgetoverheveling van 2021 naar 2022 (€ 2,0 miljoen). De werkelijke toevoeging vindt plaats als onderdeel van het bestemmingsvoorstel Jaarstukken 2021;

• Het doorschuiven van middelen in het kader van de budgetoverheveling 2021 naar 2022; de budgetten die anders in 2021 ook al ten laste van de algemene reserve zouden komen indien de uitgaven in 2021 zouden plaatsvinden; de bijna € 1,6 miljoen onttrekking vindt nu in 2022 plaats. De uitgaven worden op diverse taakvelden in de begroting geraamd.

• Naast de budgetoverheveling een onttrekking voor innovatieve maatregelen en beleidsprogramma sociaal (circa € 0,5 miljoen onttrekking); op basis van de raadsbesluiten vinden er verschuivingen plaats over de verschillende jaren.

• Oyfo/Wilhelminaschool: incidentele storting van € 1,2 miljoen op basis van paragraaf 4.2 van de Beleidsbegroting 2021-2024 in plaats van een structurele storting van circa € 84.000;

• Mutaties in het verleden voor het sluitend maken van de Kadernota’s of Beleidsbegrotingen voor de jaarschijf 2022: per saldo toevoeging € 0,9 miljoen;

• In het kader van de evaluatie bestemmingsreserves is ruim € 0,1 miljoen toegevoegd aan de algemene reserve.

De grootste mutaties in de algemene reserve in 2023 zijn:

• Voor het sluitend maken van de Kadernota’s of Beleidsbegrotingen voor de jaarschijf 2023: per saldo toevoeging € 0,5 miljoen;

• Voor innovatieve maatregelen en beleidsprogramma sociaal (per saldo € 0,1 miljoen onttrekking); op basis van de raadsbesluiten vinden er verschuivingen plaats over de verschillende jaren.

• Voor het ingroeipad en transformatiebudget is bijna € 1,3 miljoen onttrokken uit de algemene reserve (beklemd deel sociaal domein);

• Voor het sluitend maken van de Beleidsbegroting 2023-2026 is € 2,6 miljoen onttrokken voor de dekking van incidentele lasten voor met name de strategische agenda en overig nieuw beleid.

In de meerjarenramingen 2024-2026:

• is de rentetoevoeging aan de algemene reserve begroot van jaarlijks € 5.000 volgens onze eigen gemeentelijke beleidsregels, namelijk (omslag)rente 0,1 % van maximaal € 5 miljoen;

• fluctueren de mutaties in de algemene reserve (zie dekking transformatieplan sociaal domein; zaaknummer 3462621).

Algemene reserve grondexploitatie (€ 1.234.000 nadeel)
In tegenstelling tot voorgaande jaren wordt er in 2023 weer rentecompensatie toegevoegd. Conform het besluit in de Kadernota 2020-2023 om de rentetoevoeging over de reserve grondexploitatie 2020 en 2023 te halveren en te laten vervallen in 2021 en 2022. Ingaande 2023 neemt de reserve weer toe als gevolg van de rentecompensatie. In de begroting 2022 was er sprake van een éénmalige onttrekking ter dekking van de kapitaallasten van de investering voor het project aanpalende infra Hart van Zuid.

Reserve TOZO (€ 1.092.000 nadeel)
Meerjarig hebben wij de uitgaven behorende bij de doorlopende uitvoerende Tozo werkzaamheden tot en met 2027 in onze totale begroting budgettair neutraal doorgevoerd door een onttrekking uit de gevormde Tozo reserve. Deze bouwt geleidelijk af.

Reserve bodemsanering (€ 167.000 voordeel)
De incidentele middelen, die ontvangen zijn vanuit de meicirculaire 2022 voor het uitvoeren van de taken volgens de Wet bodembescherming, zijn in 2022 toegekend aan de reserve bodemsanering conform huidig beleid. Uit de reserve zijn middelen onttrokken voor de extra uitgaven in het kader van verkenning en onderzoek, die beschreven staan in het bestedingsplan bodem 2022-2025.

Reserve Proeftuin Nijverheid Aardgasvrij (€ 190.000 nadeel)
In 2022 is er een onttrekking begroot uit de reserve duurzaamheid voor de personele inzet Proeftuin Nijverheid Aardgasvrij, zoals beschreven in het bestedingsplan Duurzaamheid 2021-2022. Voor 2023 zijn hier nog geen kosten voor geraamd evenals de daarbij behorende mutatie in de reserve.

Reserve ruimtelijke kwaliteit binnenstad (€ 125.000 voordeel)
Op basis van onderdeel 22-NB-8.3 Spoorzone en stedelijke ontwikkeling in de Kadernota 2022-2025 wordt een bedrag van € 250.000 (verdeeld over 2 jaar) onttrokken voor de benodigde inzet van de gemeente en begeleiding van initiatieven uit de samenleving en markt. In eerste instantie zijn hiervoor de ontwikkelmanagers aangewezen. Naast personele inzet zijn er echter ook middelen nodig om bijvoorbeeld onderzoeken te doen, het netwerk te onderhouden en projecten te initiëren waarvan niet zeker is of ze ook tot realisatie komen.

Reserve vastgoedbedrijf (€ 202.000 voordeel)
In 2022 is het pand aan de van Alphenstraat 13 verkocht en het verkoopresultaat hiervan is toegevoegd aan de reserve vastgoedbedrijf. Hier staat een nadeel tegenover op 0.3 Beheer overige gebouwen en gronden.

Reserve decentralisatie-uitkeringen (€ 1.020.000 voordeel)
Op basis van de Zomerbrief 2022-2026 zijn er middelen voor het implementatieplan Omgevingswet, Preventieteam jeugd en Voortzetten pillot Jeugdhulpteams in 2022 toegevoegd aan deze reserve. De middelen zijn in 2023 weer onttrokken uit deze reserve (in totaliteit € 1,9 miljoen voordeel).

Daarnaast zijn er in 2022 middelen onttrokken uit deze reserve (in totaliteit € 0,9 miljoen nadeel) voor lokaal cultuuraanbod (Coronamiddelen), Kwaliteitsborging bouw- en woningtoezicht, jeugdhulp, versterking ondersteuning wijkteams, impuls integraal werken en de overheveling van niet bestede middelen van deze reserve naar de algemene reserve (in het kader van de evaluatie bestemmingsreserves).

Reserve dekking kapitaallasten (€ 691.000 voordeel)
Het voordeel is met name toe te rekenen aan de eenmalige dotatie aan deze reserve in 2022 (€ 678.000). Dit was een dotatie voor de dekking van de kapitaallasten van het investeringsproject aanpalende infra Hart van Zuid.

Reserve organisatie-ontwikkeling (€ 35.000 nadeel)
Het verschil wordt veroorzaakt door een lagere onttrekking in 2023 ten behoeve van het generatiepact.