6.2.4 Overzicht belangrijkste risico's
We lichten hier de belangrijkste risico's per thema toe. De belangrijkste risico's zijn op basis van de netto-risicoinschatting bepaald, dat wil zeggen dat beheersmaatregelen in de kans en impact zijn meegewogen. De risico's zijn integraal geïdentificeerd, zowel financiële gevolgen, als politiek bestuurlijke of imagoschade zijn hierin meegewogen. Onder de tabel worden de risico's verder toegelicht.
Thema | Risicogebeurtenis | Mogelijk gevolg |
AVG en informatieveiligheid | De kans bestaat dat de gemeente niet voldoet aan de wetgeving omtrent de privacywet. De gemeente wordt getroffen door een hack aanval of systemen vallen uit. | Boetes, imagoschade doordat de gemeente Hengelo negatief in het nieuws komt. Continuiteit processen komt in het gedrang. |
Sociaal Domein | De bezuinigingen die vanuit het transformatieplan over ondersteuning zijn voorzien leveren niet het beoogde resultaat en de doelstelling wordt niet gerealiseerd. Risico’s van toenemende schulden en armoede in de samenleving. | Er moeten aanvullende financiële maatregelen genomen worden. Dit kan consequenties hebben voor de kwaliteit /aanbod van zorg (afschaling). Onvoldoende capaciteit of middelen van het rijk om te ondersteunen bij de problematiek. |
Binnenstad | Economische ontwikkelingen zorgen ervoor dat de leegstand in de binnenstad zal toenemen. Risico’s bij de grote meerjarige investeringen en financiële transacties van de herontwikkeling Lange Wemen. | Onaantrekkelijke binnenstad, daling bezoekers, daling werkgelegenheid. Financiële tegenvallers met als gevolg onwenselijke keuzes in kwaliteit of planning bij doorontwikkeling. |
Grondexploitatie | De in de grondexploitatie gehanteerde uitgangspunten (uitgiftetempo, grondprijzen, rente en inflatie) vallen in de praktijk negatiever uit dan begroot en de gevolgen daarvan kunnen financieel niet binnen de grondexploitaties worden opgevangen. | Extra verliesvoorziening voor grondexploitaties vormen. |
Hart van Zuid | Van Wijnen bouwt geen woningen op Hart van Zuid, de gewenste kwaliteit van ontwikkeling komt niet van de grond. | Aantrekkelijkheid van het gebied als geheel wordt minder. |
Duurzaamheid | De gemeente behaalt de gestelde doelstellingen niet m.b.t. duurzaamheid. | Duurzaamheidsprojecten gaan niet door, energiearmoede, negatieve effecten op het milieu. |
Omgevingswet | De ingangsdatum en voorwaarden voor de Omgevingswet zijn onzeker. | Onvoldoende implementatietijd en voorbereiding voor uitvoering. O.a. de DSO en aansluitingen met lokale systemen. |
Inkoop en aanbesteding | Stijgende kosten in projecten en inkoop gemeenten. Onvoldoende zakelijk partnerschap. | Projecten vertragen (vanwege tekort aan materialen), worden duurder of er moeten concessies gedaan worden in kwaliteit. |
Toenemende vraag naar opvang, vluchtelingen, statushouders en asielzoekers | Grotere toestroom van vluchtelingen, statushouders en asielzoekers, waarbij het Rijk de gemeente kan verplichten tot opvang. | Tekort aan huisvesting en opvangplaatsen en hogere kosten opvang en uitvoering. |
Arbeidsmarkt | Door krapte op de arbeidsmarkt kunnen vacatures binnen de gemeente onvoldoende worden ingevuld. | Doelstellingen kunnen niet behaald worden. Uitval/ziekteverzuim door hogere werkdruk. Personeelskosten lopen op door meer inhuur. |
Het risico op privacy en informatieveiligheid blijft ongewijzigd. De gemeente Hengelo wordt mede door digitalisering en hybride werken steeds afhankelijker van de kwaliteit van haar IT-omgeving. Hackers liggen op de loer. De impact van een hack of uitvallen van ICT systemen is groot. De dienstverlening van Hengelo (ook Oldenzaal, Haaksbergen en verbonden partijen) is in grote mate afhankelijk van de IT-omgeving. Het risico bestaat dat enkele uren, dagen of zelf weken er geen toegang is tot de gemeente digitale omgeving. Dit met financiële, bestuurlijke en maatschappelijke gevolgen.
Binnen het sociaal domein wordt door de VNG aangedrongen op extra structurele middelen vanuit het Rijk voor WMO en Jeugdzorg. Er is structureel meer geld nodig om de zorg te kunnen blijven leveren. Voor de verwerking in de meerjarenbegroting zijn hier afspraken over gemaakt. Dit geeft echter geen zekerheid op de daadwerkelijke bijdrage van het Rijk, deze blijven onzeker. Daarnaast zet Hengelo nu in op het realiseren van het transformatieplan. Waardoor de kosten worden beperkt. We monitoren de voortgang en kunnen op basis daarvan bepalen in hoeverre het transformatieplan en de maatregelen hierin effectief zijn, daarom blijft het sociaal domein een financieel risico.
In het sociaal domein speelt nu ook het verlies van koopkracht en toename van armoede en schuldenproblematiek door de inflatie en stijgende kosten aan energie. In 2022 zijn door het Rijk middelen verstrekt om de minimagroep te compenseren bij de energiekosten. Daarmee is het vraagstuk niet opgelost. In het weerstandsvermogen houden we rekening met onvoldoende compensatie van het Rijk voor armoedebestrijding en een toenemend beroep op schuldhulpverlening zowel door particulieren bij Budgetalert, als door ondernemers die ondersteund worden door het ROZ.
Specifiek voor de binnenstad zien we de nieuwe ontwikkeling van het gebied Lange Wemen. De gemeente Hengelo gaat in samenwerking met Herstructurerings Maatschappij Overijssel (HMO) en VanWonen het gebied herontwikkelen. Hiervoor is het Winkelcentrum Thiemsbrug aangekocht en is deze vervolgens doorverkocht aan Stadsfonds Hengelo B.V., een dochteronderneming van de HMO.. Aan dit project zijn diverse financiële risico's verbonden. Deze zijn in beeld gebracht en opgenomen in het weerstandsvermogen.
Ten aanzien van Grondexploitaties wordt verwezen naar de paragraaf 6.4 'Grondbeleid'. Het grootste risico is de algemene economische ontwikkelingen waarbij de rente stijgt.
Op de risico's die we signaleren bij Hart van Zuid zien we positieve ontwikkelingen. Echter zijn de risico's nog actueel en heeft dit nog niet geleid tot een gewijzigd risicoprofiel.
Duurzaamheid is een belangrijk en veelzijdig onderwerp, door de stijgende energiekosten en stikstofdoelen en droogte is het een nu nog urgenter thema. Het behalen van doelstellingen is complex vanwege tegengestelde belangen in de maatschappij en de hoge investeringskosten. De risico’s van het niet behalen zijn schade aan het milieu en natuur, maar ook toenemende energiearmoede.
Afgelopen jaar hebben we grote stappen gezet met betrekking tot de komst van de Omgevingswet. Om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken moeten er nog een aantal acties worden uitgevoerd. We zien grote onzekerheden landelijk over het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en daarmee ook de ingangsdatum. We verwachten nog grote uitdagingen rond dit onderwerp met risico’s voor de uitvoering door de gemeente.
Ook bij inkoop en projecten van de gemeente zien we risico’s vanwege de hoge inflatie. Kosten worden hoger en het prijzen in offertes zijn dagprijzen. Deze risico’s zijn grotendeels extern. Daarnaast zien we een sterke stijging van de energieprijs/gasprijs.
Er zit verbeterpotentieel in het zakelijk partnerschap en contractmanagement vanuit de gemeente. Het risico is dat we hierbij de overeengekomen doelstellingen onvoldoende monitoren en niet tijdig bijsturen.
We zien landelijk een toenemende vraag naar huisvesting. Daarbij doet het Rijk een groot beroep op gemeenten voor de opvang van vluchtelingen, statushouders en asielzoekers. Het risico zit vooral op capaciteit voor uitvoering en ondersteuning en het behalen van doelstellingen op het gebied van huisvesting.
Voldoende capaciteit en kwaliteit voor uitvoering van de taken van de gemeente is de komende jaren een fors aandachtspunt vraagstuk. Er komen veel taken naar de gemeente, onze ambities zijn hoog en de krapte op de arbeidsmarkt is merkbaar. Het behalen van doelstellingen kunnen kan in de toekomst in het geding komen met een stijging van kosten als gevolg van. En door noodzakelijke inhuur van personeel stijgen de kosten.
In 2020 is corona als 'thema' toegevoegd waarbij het risicoprofiel is bepaald. In de loop van 2020 en 2021 zijn we steeds meer te weten gekomen over corona en de mogelijke gevolgen. We verwachten dat de impact minder wordt, maar onverwachte maatregelen en financiële effecten kunnen we nog niet uitsluiten.
Onderstaande cirkeldiagram geeft de verdeling van de risico's per thema weer.
