Sport, cultuur en recreatie

Welke belangrijke ontwikkelingen zien we voor 2026?

Algemeen
Sport en cultuur dragen bij aan de stedelijke ontwikkeling en een versterkte sociale basis
Sport en cultuur hebben een belangrijke rol om te zorgen voor ontmoeting, plezier, prestatie, het behouden en binden van (jong) talent en het creëren van een bruisende stad en leefbare omgeving voor onze inwoners. Het fundament met (toonaangevende) maatschappelijke voorzieningen is goed. Tegelijkertijd is verdere kwalitatieve en kwantitatieve ontwikkeling nodig, in samenhang met onze stedelijke opgaven en de transformatie van het sociaal domein. Dit vraagt om strategische keuzes en een integrale aanpak. We streven daarbij naar gebiedsgerichte impact waarbij specifieke stedelijke zones, zoals de Spoorzone Hengelo – Enschede (SHE), de Magneet (binnenstad en Hart van Zuid) en specifiek de KMS-omgeving extra aandacht krijgen.

Voor wat betreft de infrastructuur voor sport, spelen en bewegen biedt het Omgevingsprogramma Sport, spelen en bewegen een strategisch handelingsperspectief. Met dit programma geven we gebiedsgericht uitvoering aan de Omgevingsvisie(s), de Sport- en beweegvisie en de Kadernota Spelen.
Onder het thema 'Vitale Verenigingen' werken we een opdracht uit waarbij we met concrete inzet verenigingen ondersteunen om vitaal en toekomstbestendig te blijven werken.

Sport
Tarieven onderzoek sportaccommodaties
Wij onderzoeken of er (aangepaste) tarieven nodig zijn voor verschillende doelgroepen, daarbij kan gedacht worden aan de Buitenschoolse Opvang.
Naar verwachting worden de resultaten van het onderzoek naar de tarieven voor sportaccommodaties eind 2025 opgeleverd. Op basis daarvan bepalen we de vervolgstappen en informeren wij de raad. Dit betekent dat wij inhoudelijk nog niet kunnen aangeven of en op welke manier de tarieven worden gewijzigd. Naar verwachting zal een nieuwe situatie met ingang van januari 2027 aan de orde zijn.

Impact Omgevingswet voor zwembaden
De Omgevingswet, die op 1 januari 2024 in werking is getreden, heeft gevolgen voor de exploitaties van zwembaden. Zowel het aantal te meten parameters als de frequentie van verplichte metingen is fors uitgebreid. Een groot deel van de zwembaden in Nederland heeft te maken met actuele problemen rond de nieuwe waterparameters. Voor het Twentebad vraagt dit ook inspanningen. 2025 is in dit kader een overgangsjaar geweest en in de meeste provincies worden bepaalde overschrijdingen nog gedoogd. Met ingang van 2026 wordt er strenger gehandhaafd.

Kunst, cultuur en erfgoed
Omgevingsprogramma Kunst en Cultuur
Wij werken aan een nieuw Omgevingsprogramma Kunst en Cultuur vanaf 2027 als uitwerking op de Omgevingsvisie. Hiermee bouwen wij voort op de successen van de vorige periode en verruimen wij onze blik door steviger in te zetten op hoe kunst en cultuur bijdragen aan een aantrekkelijke, bruisende en leefbare stadsomgeving met een sterke regionale aantrekkingskracht. Op het omgevingsprogramma volgt een concreet uitvoeringsprogramma. Daarin vertalen we de plannen, zowel inhoudelijk als financieel, naar hoe we omgaan met onze cultureel-maatschappelijke partners. Toekomstbesluiten worden meegewogen binnen het omgevingsprogramma Kunst en Cultuur vanaf 2027. Naar verwachting wordt het Omgevingsprogramma in het eerste kwartaal van 2026 vastgesteld.

Het landelijke cultuur bestel is in ontwikkeling
Er wordt op landelijke niveau gesproken over de vernieuwing van het cultuurbestel, waarbij gekeken wordt naar hoe het systeem (organisatie en financiering) kan worden verbeterd en aangepast aan de veranderende behoeften van de samenleving. Het demissionaire kabinet heeft invloed op de invoering van het nieuwe cultuurbestel. Enkele ontwikkelingen zijn dat de subsidieperiode voor regelingen wordt verlengd van vier naar acht jaar. Ook wordt er gewerkt aan een betere spreiding van Culturele Basis Instellingen (BIS-instellingen) buiten de Randstad. Dit kan betekenen dat regio’s zoals Twente meer middelen krijgen, aangezien het aantal BIS-instellingen daar momenteel lager ligt dan in de Randstad. 

Daarnaast wordt er gekeken naar een mix van financiële instrumenten, zoals subsidies, fondsen en leningen, om de culturele sector beter te ondersteunen. Dit biedt kansen voor steden zoals Hengelo, al dan niet in samenwerking met de regio, om hun culturele ecosysteem verder te ontwikkelen en programma’s op maat te creëren.

Compensatie subsidie-index/Vitale verenigingen
De systematiek van loon-en prijsontwikkeling in het gemeentefonds is per meicirculaire 2024 aangepast vanaf het jaar 2025. Dit leidt specifiek voor subsidieontvangers tot negatieve effecten. In de Zomernota is daarom besloten om het verschil in index tweemalig, in 2026 en 2027, te compenseren. Dit doen we omdat onze subsidieontvangers belangrijke partners zijn in het maatschappelijk veld, maar ook bijdragen aan een bloeiend verenigingsleven onder meer op het gebied van sport en cultuur en hiermee een belangrijk fundament zijn in de sociale basis. Deze compensatie wordt ingezet om de financiële weerbaarheid van organisaties en verenigingen te vergroten. Onder het thema 'Vitale Verenigingen' gaan we een opdracht uitwerken waarbij we met concrete inzet verenigingen ondersteunen om vitaal en toekomstbestendig te blijven werken.

Erfgoed
Cultureel erfgoed maakt een steeds essentiëler onderdeel uit van onze stad. Het gaat niet alleen fysiek om gebouwen, de stedenbouwkundige opzet, het landschap, maar ook om de verhalen, de historie en de beleving van erfgoed. Trots op de wederopbouw, het industriële verleden, een prachtig Tuindorp en alle verhalen die daarbij verteld kunnen worden. Inmiddels is de Omgevingswet in werking getreden en staat tevens een nieuwe generatie erfgoed boven aan het lijstje van aandachtspunten: de Post ’65 periode. Gemeenten moeten in het omgevingsplan rekening houden met het belang en behoud van cultureel erfgoed. Daarom moet een inventarisatie en analyse van het erfgoed, dat binnen de gemeente aanwezig is, plaatsvinden. Op basis daarvan zal een toereikend beschermingsregime in het omgevingsplan worden opgenomen.

Puiencommissie
We zetten ons in voor een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van de binnenstad. Dit doen we door aanpassingen van winkelpanden, waarbij de architectuur van het totale pand wordt bezien. De Puiencommissie is van origine gericht op de gevels op de begane grond maar merkt, mede door de transformatie van panden naar wonen, dat ook de verdiepingen meer aandacht behoeven. Dit biedt kansen om hierin mee te denken en ook daar de kwaliteit te verhogen. Reclamevoering en blinde etalages krijgen hierin steeds meer aandacht. De Puiencommissie wil haar impact vergroten door natuurinclusief bouwen in de binnenstad te stimuleren, begeleiden en subsidiëren.

Recreatie en groen
Door het veranderende klimaat ontstaan er steeds vaker pieken in neerslag en extreme hitte en droogte. Ook zorgt dit voor een verdere afname van de biodiversiteit af. Wij kiezen daarom meer en meer voor een duurzame aanpak en richten de openbare ruimte in met robuuste oplossingen om de hevige neerslag op te kunnen vangen. Extra groen en water in de openbare ruimte vermindert hittestress, wateroverlast, heeft positieve effecten op de gezondheid én is goed voor de biodiversiteit. We zetten in op het stimuleren van particulieren om hun eigen tuinen te vergroenen.

Er zijn steeds meer uitdagingen rondom klimaatadaptatie, biodiversiteit en leefbaarheid. Er komen steeds vaker hevige regenbuien voor. Ook wordt het droger en heter. Om goed voorbereid te zijn op het veranderende klimaat, kiezen we steeds vaker voor een duurzame aanpak en richten de openbare ruimte in met robuuste oplossingen om de hevige neerslag op te kunnen vangen. Door te investeren in maatregelen op de meest kwetsbare locaties, beperken we de risico's op wateroverlast. Extra groen en water in de openbare ruimte vermindert hittestress. Het zorgt daarnaast voor het verhogen van de biodiversiteit. De druk op de openbare ruimte, en daarmee het belang van extra groen en water, wordt in de komende jaren alleen maar hoger. Om aan al deze uitdagingen het hoofd te bieden zal het aandeel van de groene ruimte in steden met 10% moeten worden vergroot, onder meer door omvorming van verharding naar parken, groene daken en stadsbossen. We zien mogelijkheden en koppelkansen voor klimaatadaptatie en vergroening bij reeds geplande projecten en/of werken in uitvoering in het fysieke domein (25-FP-5.11).

Relevante beleidsnota's

• Sport- en beweegvisie (2023-2033)

• Lokaal Sportakkoord 'Hengelo Inspireert' (2023-2026)

• Kunst- en Cultuurnota Hengelo 2021-2024 (2021)

• Uitvoeringsprogramma BKV 2025-2026

• Collectieplan gemeentelijke kunstcollectie 2025-2029 

• Accommodatiebeleid Sociaal en Vastgoedkaders (2021)

• Kadernota Spelen (2016)

• Lokaal Preventieakkoord (2022)  

• Landelijke nota gezondheidsbeleid (2020-2024)  

• Beleidsnota Cultuurhistorisch Erfgoed 2014-2022

• Nota Vrijetijdseconomie 2011-2021

• Horecavisie (2016)

• Vitale coalities (2008)

• Nota Snippergroen (2015)

• Groenplan Hengelo (2015)

• Bomenverordening (2018)

• Een nieuwe focus op preventie (2019)

• Nota Hondenvoorzieningen (2017)

• Klimaatadapatiestrategie (2022)

• Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie (2023)

• Nota Gezondheid (2024)

Verbonden partijen

Gildebor/SWB Midden-Twente)
Gildebor draagt bij aan het programma door het beheer en onderhoud van de openbare ruimte en de sportaccommodaties.

Recreatieschap Twente
Recreatieschap Twente is per 1 januari 2022 opgericht. Het recreatieschap draagt bij aan het programma door het beheer en onderhoud van de recreatieparken en door het bevorderen van recreatie en toerisme.

Wat willen we bereiken?

Wat gaan we daarvoor anders doen in 2026?

5.1 Meer inwoners van Hengelo sporten, bewegen en/of spelen

• In 2026 starten wij met de herijking van de Brede Regeling Combinatiefunctionarissen. Per 1 januari 2027 moet deze herijking operationeel zijn.

• In 2026 gaan we het aanbod van Hengelo Sport verbreden. De inzet is om Hengelo Sport meer wijkgericht in te zetten, naast het bestaande aanbod voor primair onderwijs.

• In 2026 ontwikkelen wij een platform om de vind- en zichtbaarheid van het sport- en beweegaanbod voor inwoners te verbeteren. Deze actie komt voort uit de sport- en beweegvisie.

• Wij geven in 2026 uitvoering aan het Omgevingsprograma sport, spelen en bewegen daar waar stedelijke- en gebiedsontwikkelingen, het IHP onderwijs en onderhoudsniveau daar om vragen.

• Wij zetten samen met Wijkracht, Saxion en ROC van Twente het FBK stadion intensiever in als maatschappelijke locatie voor ontmoeting en bewegen.

• Binnen het Twentebad starten wij met een nieuw zwemonderwijssysteem wat moet resulteren in kortere wachtlijsten (voor volwassenen en kinderen met een beperking) en verbeterde zwemresultaten.

5.2 Inwoners beleven kunst, cultuur en erfgoed in Hengelo

• In 2025 ronden wij de aanbestedingsprocedure af voor het onderhoud van de kunst in de openbare ruimte in Hengelo. In 2026 wordt daarmee het onderhoud aan de buitencollectie door een externe specialistische partij uitgevoerd.

• Wij gaan op basis van het Uitvoeringsprogramma Beeldende Kunst- en Vorming (BKV) een digitaal platform aanbesteden waar verschillende functies in relatie tot beeldende kunst toegankelijk worden gemaakt. Hieronder valt de ontsluiting van de gemeentelijke kunstcollectie en een vraag- en aanbodforum voor atelierruimte.

• Museum Hengelo levert een onderzoek op waarin de positie van het museum in het culturele- en erfgoedveld wordt beschreven. De uitkomst van dit onderzoek wordt meegenomen in de integrale afwegingen binnen het Omgevingsprogramma Kunst en Cultuur vanaf 2027.

• Wij monitoren de impact van Studio15 Talenthouse. Daarnaast worden in opdracht van de Cultuurregio Twente de vier Studio15 initiatieven in Twente onderzocht in relatie tot preventie jeugdzorg. Aan de hand van de onderzoeksresultaten evalueren we Studio15 Talenthouse en zoeken naar financiële borging vanaf 2027. 

• In 2026 onderschrijven de schoolbesturen, culturele instellingen, gemeente en pabo het belang van en de gezamenlijke uitgangspunten voor Cultuureducatie met Kwaliteit in het onderwijs. Hiervoor ondertekenen zij het Breed Cultuureducatie Akkoord.

• De financiering van de inzet van de ‘cultuurmakelaar’ loopt tot en met 2026. Wij evalueren de inzet en wegen de borging van deze taak integraal af binnen het Omgevingsprogramma Kunst & Cultuur.

• Vanwege de beëindiging van de subsidierelatie met de atelierbeheerstichting SWWK is er met ingang van 01-01-2026 sprake van een alternatieve c.q. nieuwe organisatievorm voor atelierverhuur.

• Oyfo is als organisatie nog in ontwikkeling en zal moeten toegroeien naar een robuuste organisatie, die haar bijdrage levert aan de opgaven uit de strategische agenda van de gemeente. Hiervoor hebben we in de Zomernota 2025-2029 middelen gereserveerd. Een andere vereiste is dat Oyfo komt met een sluitende begroting vanaf 2026.

• 1Twente Hengelo heeft in voorbereiding op de streekomroep in 2025 samen met Almelo en Enschede een overkoepelende stichting opgericht waardoor samengestelde jaarrekeningen kunnen worden opgesteld en financiële middelen (subsidies) efficiënter worden ingezet. We zetten actief in op het transparanter maken van geldstromen en inrichting van bedrijfsvoering.

• Wij maken een omgevingsprogramma en omgevingsplan voor cultureel historisch erfgoed en voeren dit uit (vaststelling programma in 2025). We kiezen een integrale benadering en betrekken onze externe partners als de 'welstand', de Rijksdienst en andere adviesorganen.

• Wij stimuleren het gesprek tussen onze erfgoedpartners en belangengroepen.

• Wij zetten actiever in op het behoud van karakteristiek erfgoed in Hart van Zuid. We stimuleren eigenaren en ontwikkelaars om bij investeringen aandacht te hebben voor het belang van 'behoud door ontwikkeling' en herbestemming van karakteristiek erfgoed. Hiervoor is de Stimuleringsregeling Industrieel Erfgoed Hart van Zuid vastgesteld.

5.3 Hengelo is aantrekkelijker voor mens, plant en dier met meer en goed onderhouden openbaar groen

• Samen met de Vereniging Vrienden van Weusthag en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) onderzoeken we verder of het waterpeil in het park Weusthagpark omhoog kan worden gebracht om verdroging te voorkomen.

• In 2026 wordt verder gegaan met het veldonderzoek voor het Soortenmanagementplan (SMP) Hengelo. Er wordt vlakdekkend onderzoek gedaan naar vleermuizen, huismus, gierzwaluw, egel en marterachtigen. Al tijdens het veldwerk wordt er geschreven aan een SMP-plan en een vergunningsaanvraag bij de provincie Overijssel. Als alles afgerond is (1e of 2e kwartaal 2027), ligt er een natuurvergunning voor vrijwel alle projecten met betrekking tot isolatie, renovatie, herontwikkeling en infraprojecten binnen de bebouwde kommen van Hengelo en Beckum. Hiervan kunnen de gemeente, bouwbedrijven, woningstichting maar ook particulieren de vruchten plukken. De lange onderzoekstijden en vertragende procedures zijn dan vrijwel verleden tijd.

• In 2025 is de Groene Koers Hengelo opgesteld. Dit ambtelijk document beschrijft de ambities en kansen voor gemeentelijke (en particulier) groen. Het gaat om thema's en specifieke vraagstukken rondom biodiversiteit, klimaatadaptatie, leefbaarheid, ecologie, gezondheid en duurzaamheid. De Groene Koers Hengelo zal in 2026 gebruikt worden als bouwsteen voor de nog op te stellen Omgevingsvisie (fase 4) en de hieruit voortvloeiende deelprogramma’s.

• Er zijn steeds meer uitdagingen rondom klimaatadaptatie en biodiversiteit etc. Er komen steeds vaker hevige regenbuien voor. Ook wordt het droger en heter. Om goed voorbereid te zijn op het veranderende klimaat, kiezen we steeds vaker voor een duurzame aanpak en richten de openbare ruimte in met robuuste oplossingen om de hevige neerslag op te kunnen vangen. Door te investeren in maatregelen op de meest kwetsbare locaties, beperken we de risico's op wateroverlast. Extra groen en water in de openbare ruimte vermindert hittestress. Het zorgt daarnaast voor het verhogen van de biodiversiteit. De druk op de openbare ruimte, en daarmee het belang van extra groen en water, wordt in de komende jaren alleen maar hoger. Om aan al deze uitdagingen het hoofd te bieden zal het aandeel van de groene ruimte in steden met 10% moeten worden vergroot, onder meer door omvorming van verharding naar parken, groene daken en stadsbossen. Maar denk ook aan het verhogen van de kwaliteit van het groen (van toevallig- en kijkgroen naar gebruiksgroen) dat een bijdrage levert aan de biodiversiteit. We zien mogelijkheden en koppelkansen voor klimaatadaptatie en vergroening bij reeds geplande projecten en/of werken in uitvoering in het fysieke domein (25-FP-5.11).

Wat blijven we doen?

Sporten, bewegen en/of spelen

• Wij blijven uitvoering geven aan de Sport- en Beweegvisie 2023-2033.

• Wij blijven, in samenwerking met de Twentse gemeenten, uitvoering geven aan de Twentse sportvisie.

• Wij blijven sport en bewegen voor alle inwoners stimuleren door het beschikbaar stellen van subsidies (deskundigheidsbevordering, duurzaamheid, kennismaking en stimulering, kleine evenementen en sporten met een beperking).

• Wij blijven ons richten op het realiseren van duurzame verbindingen tussen verenigingen, sport-, beweeg, onderwijs-, zorg- en welzijnsaanbieders. Hierbij dient sport als middel voor jeugd(zorg), gezondheid en preventie van eenzaamheid. Dit doen we samen met Hengelo Sport en Wijkracht Hengelo.

• Wij blijven combinatiefunctionarissen inzetten voor specifieke doelgroepen (in specifieke wijken) via sporten en bewegen.

• Wij zetten ons in om sporten, bewegen en spelen te stimuleren in de openbare ruimte, want inwoners sporten en bewegen steeds meer onafhankelijk van verenigingen.

• Wij houden aandacht voor de betaalbaarheid van gemeentelijke accommodaties voor inwoners. Dit doen we met name via het hanteren van maatschappelijke tarieven voor Hengelose verenigingen en inwoners.

• Wij zorgen dat onze sportaccommodaties, in samenwerking met SWB/Gildebor, aantoonbaar veilig, schoon en in goede staat van onderhoud zijn. Conform de eisen van NOC*NSF en de sportbonden. Het Twentebad houdt het keurmerk Veilig & Schoon.

• Met het Twentebad blijven wij ons inzetten om te verduurzamen en uiteindelijk volledig van het gas te gaan.

• Het Twentebad biedt een kwalitatief hoog aanbod van zwemonderwijs, recreatie, sport en ontmoeting bij het Twentebad. Met deze accommodatie blijven wij investeren om een aantrekkelijk leer- en werkbedrijf te zijn voor Hengelose scholieren en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt.

• We blijven onze speelplekken onderhouden en waar nodig vervangen. Hierbij maken we gebruik van Speelbuurtmodel en de schijf van vijf zoals beschreven in het Omgevingsprogramma sport, spelen en bewegen.

Kunst, cultuur en erfgoed

• Wij subsidiëren de culturele kernvoorzieningen en een aantal middelgrote aanvullende culturele instellingen, we sturen daarbij op maatschappelijke- en artistiek inhoudelijke kwaliteit. 

• Wij subsidiëren amateurkunstverenigingen en kleinere organisaties voor beeldende kunst, cultureel erfgoed en herdenkingen omdat zij een bijdrage leveren aan het kunst- en cultuuraanbod in de stad.

• Met het Uitvoeringsprogramma BKV 2025/2026 geven wij uitvoering aan de hierin gestelde doelen, waaronder; het instellen van een systeem van doorstroom binnen het atelierbestand en de aanbesteding van een digitaal platform voor de beeldende kunst. Wij geven in 2026 een vervolg aan de projectsubsidie voor broedplaatsen.

• We blijven gevarieerde programmering voor beeldende kunst in het kunstpodium aan Markt 8 in Hengelo subsidiëren.

• We blijven inzetten op het programma Cultuureducatie met Kwaliteit onder de naam CultuurwijsHengelo. In 2025 is het convenant met de scholen verlengd. Door vier geldstromen te combineren (van gemeente, provincie, schoolbesturen en het landelijk Fonds voor Cultuurparticipatie) kunnen de scholen in het primair en (voortgezet) speciaal onderwijs de komende vier jaar weer kunst- en cultuur in hun onderwijsprogramma aanbieden.

• Wij stellen extra middelen beschikbaar zodat de lokale omroep (1Twente) haar organisatie verder kan professionaliseren en de ontwikkeling naar een streekomroep zo goed mogelijk te laten verlopen (24-NB-5.1).  

• Wij geven uitwerking aan het Uitvoeringsprogramma voor de Cultuurregio Twente voor de periode 2023-2028. Dit programma moet leiden tot versterking van het cultuuraanbod in Twente, de samenwerking in de regio op en het aantrekken en behouden van (jong) talent.

• Op basis van de evaluatie in 2025, bepalen we of en hoe, de Bibliotheek Hengelo het sociaaljuridisch spreekuur voortzet in 2026 (in 2021 opgezet met landelijke middelen, zie ook 24-FP-9.7). Het loket is een vindplaats voor inwoners met sociaaljuridische vragen en verwijzingen.

• Wij werken samen met Hengelo Promotie om het bestaande kunst- en cultuuraanbod te promoten, zodat meer inwoners het aanbod kennen en daar gebruik van kunnen maken. 

• Wij stimuleren de samenwerking tussen het amateurkunstveld en de culturele kernvoorzieningen. Wij behouden incidentele subsidieregelingen voor amateurkunstinitiatieven en professionele beeldende kunst. 

• Wij blijven uitvoering geven aan de brede specifieke uitkering (spuk) op het thema Combinatiefuncties cultuur (23-FP-7.1). 

• Wij investeren in het versterken van de sociale basis voor jeugdigen via het concept 'Studio15' (zie ook 25-NB-6.7). 

• Wij blijven het gemeentelijk kunstbezit beheren en onderhouden op basis van het Collectieplan 2025-2029.

• Wij geven een vervolg aan de inventarisatie van Post ‘65 architectuur (panden en objecten). 

• Wij houden aandacht voor de aanwijzing van waardevolle panden en gebieden.

• Wij houden aandacht voor het erfgoed in Hart van Zuid, zowel wat betreft bouwwerken (o.a. besluit 'Karakteristieke bouwwerken Hart van Zuid') als communicatie. 

• Wij subsidiëren de restauraties van cultureel erfgoed, zoals monumentale panden, Tuindorp ’t Lansink, begraafplaatsen, herdenkingsmonumenten, studies voor herbestemming karakteristieke boerderijen en opstallen en communicatie/PR projecten gerelateerd aan erfgoed. 

• Wij adviseren eigenaren op het gebied van restauratie, onderhoud en energiezuinigheid. 

• Wij initiëren projecten op het gebied van erfgoed en brengen die in de uitvoering. 

• Wij begeleiden en adviseren eigenaren van winkelpanden in de binnenstad in een proces van ontwerp naar uitvoering voor wijziging van de gevel op de begane grond. Tevens adviseren we eigenaren van winkelpanden in de binnenstad in passende reclamevoering. 

• Wij subsidiëren kwalitatief goede verbouwingen van (winkel)panden in de binnenstad. 

Openbaar groen en biodiversiteit

• In 2020 is een start gemaakt met het project Van Grijs naar Groen. In 2025 zijn in de laatste wijken (Buitengebied en Binnenstad) het project van Grijs naar Groen opgestart. Bij het vergroenen van de wijk krijgen de inwoners een belangrijke rol bij het bepalen waar en hoe de vergroening wordt uitgevoerd. Daartoe kunnen zij ideeën indienen die gezamenlijk worden uitgewerkt. In 2026 worden de laatste werkzaamheden uitgevoerd en is het project ten einde.

• Wij maken de stedelijke omgeving steeds aantrekkelijker door nog meer groen en water toe te voegen. Wij willen maatregelen voor extra groen en water in de stad combineren om wateroverlast, droogte en hittestress terug te dringen.

• Vanaf 2020 is extra geld beschikbaar gesteld om te investeren in de vervanging van plantmaterialen, die het einde van hun levensduur hebben bereikt. Meer groen is een belangrijk thema. Behoud van bestaand groen is echter van minstens zo groot belang.

• Wij streven ernaar om water in ons gebied zo lang mogelijk vast te houden, zowel boven- als ondergronds.

• Gildebor blijft de stad onderhouden conform het afgesproken onderhoudsniveau.

• Wij zetten ons in voor een prettig woon- en leefklimaat in de stad. Dit doen we door te zorgen voor voldoende, gevarieerd en goed onderhouden openbaar groen. Daarbij houden wij rekening met de verschillende gebruiks- en natuurfuncties en met klimaatontwikkelingen.

• Twee maal per jaar overleggen wij met onze externe groenpartners tijdens de Groene Tafel. Het doel is om elkaar te informeren over actualiteiten op het gebied van groen in Hengelo. Ook delen wij kennis en informatie en werken we aan gezamenlijke groenprojecten en/of -activiteiten in Hengelo.

• De externe groenpartners hebben een adviserende rol bij zware ingrepen in de hoofdgroenstructuur.

• Samen met onze externe groenpartners stimuleren wij bewoners om tuinen groener te maken en te houden. We zijn hiervoor aangesloten bij de landelijke campagne van de Stichting Steenbreek.

• De kinderboerderij geeft bezoekers de mogelijkheid om te ontspannen, te recreëren en in contact te komen met dieren en planten.

• We subsidiëren recreatieparken in regionaal verband.

• Wij blijven regionaal en landelijk afstemmen en verder samenwerken op het gebied van de aanpak van de eikenprocessierups. Door de combinatie van preventief behandelen (nematoden), goede voorlichting en communicatie én het inzetten op het verhogen van de biodiversiteit (b.v. door extensief maaien) is de overlast de afgelopen jaren sterk gedaald. Dit succes willen we komende jaren blijven voortzetten, waarbij we in blijven spelen op landelijke en regionale ontwikkelingen.

• Wij blijven actief bijdragen aan de verbetering van de leefomstandigheden van bijen en andere bestuivende insecten, zoals onder andere afgesproken in het Bijenconvenant.

• Wij blijven streven naar meer biodiversiteit, onder andere door de overgang naar extensief en ecologisch beheer van bermen en graslanden en door variatie in de soortkeuze van bomen en beplantingen.

• Wij blijven maatregelen nemen om water langer vast te houden in het gebied, onder andere door afkoppelen, aanleg van wadi’s en bergingsvijvers, meer ruimte voor de beken en het stimuleren van de vergroening van tuinen en groene daken

• Vrij spel is overal waar dat veilig kan in de openbare ruimte toegestaan (informeel spelen).

• Wij zorgen voor uitdagende, veilige en goed onderhouden speel- en ontmoetingsplekken, afgestemd op de bevolkingssamenstelling in de wijken en buurten.

• Wij zorgen voor voldoende voorzieningen voor vrije beoefening van sport en spel in de openbare ruimte (de zogenoemde 12+ speelplekken), zoals trapvelden, tafeltennistafels en basketbalvoorzieningen. Ook richten we ons op alternatieve vormen van sport, zoals calisthenics.

Wat mag het kosten?

Financiële toelichting

De toepassing van de nieuwe systematiek voor loon- en prijsontwikkeling zou in 2026 leiden tot een nadelig effect op de subsidie-index. Om te bewerkstelligen dat organisaties beter kunnen anticiperen op fluctuaties in subsidies/indexeringen is besloten om in zowel 2026 als 2027 een aanvullende compensatie toe te passen (zie 25-FP-5.10). Hierdoor vallen de uitgaven in deze jaren hoger uit dan in 2025.
Dit doen we omdat onze subsidieontvangers belangrijke partners zijn in het maatschappelijk veld, maar ook bijdragen aan een bloeiend verenigingsleven onder meer op het gebied van sport en cultuur en hiermee een belangrijk fundament zijn in de sociale basis. Deze compensatie wordt ingezet om de financiële weerbaarheid van organisaties en verenigingen te vergroten. Onder het thema 'Vitale Verenigingen' gaan we een opdracht uitwerken waarbij we met concrete inzet verenigingen ondersteunen om vitaal en toekomstbestendig te blijven werken.

5.2 Sportaccommodaties (€ 64.000 voordeel)Het voordeel van € 64.000 bestaat uit verschillende componenten, deze worden afzonderlijk van elkaar toegelicht.

Aanpassing Meerjarig onderhoud gemeentelijk vastgoed (€ 51.000 nadeel)
De gemeente laat elke vier jaar haar gebouwen inspecteren volgens de NEN 2767-norm, uit de nieuwste onderhoudsplannen blijkt dat er extra geld nodig is om het gewenste onderhoudsniveau te behouden, vooral in 2025 en 2027 (25-FP-9.18).

Ontwikkelingen Twentebad (€ 94.000 voordeel)
In 2025 verwacht het Twentebad meer inkomsten en uitgaven dan begroot, vooral door meer bezoekers, hogere kosten voor personeel en horeca, en extra taken zoals schoonmaak en uitvoering van de Omgevingswet, terwijl ook een deel van de kosten wordt gecompenseerd door subsidies en inzet op scholen (25-FP-5.3).

Doorbelasting aanbestedingsnadeel groenpercelen Gildebor (€ 66.000 nadeel)
Gildebor is verantwoordelijk voor het dagelijks groenonderhoud in Hengelo, dat deels wordt uitbesteed aan marktpartijen binnen het afgesproken budget, waarbij de werkzaamheden zijn aanbesteed volgens de kwaliteitseisen van de gemeente en de budgetten jaarlijks worden geïndexeerd (25-FP-5.7).

Voetbalacademie (€ 50.000 voordeel)
De nieuwbouw en renovatie op Sportpark Veldwijk is nog niet gestart. Hierdoor zijn de inkomsten en uitgaven voor 2025 en 2026 aangepast. In die jaren wordt er waarschijnlijk nog geen exploitatiesubsidie verstrekt, terwijl er in 2025 wel eenmalige voorbereidingskosten zijn (25-FP-5.4).

Het resterende verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door prijsindexatie en toerekening van uren.

5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie (€ 413.000 nadeel)

Oyfo
Oyfo, een belangrijke culturele partner in Hengelo, kampt ondanks groeiende bezoekersaantallen en een rijksbijdrage met financiële tekorten, waardoor wij voorstellen de tekorten over 2024 en 2025 te compenseren. Daarnaast wordt samen met Oyfo gewerkt aan een plan voor een robuuste organisatie en gezonde begroting.

Programmaplan talentDe kosten van de programmalijn leven uit het programmaplan Talent (26-NB-8.1) zijn voor de periode 2026-2028 geraamd op dit taakveld. Deze kosten worden gedekt uit de reserve aanjaagbudget Talentopgave (zie taakveld 0.10 Mutaties reserves).

Het resterende verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door prijsindexatie en toerekening van uren.

5.6 Media (€ 81.000 nadeel)
Hengelo heeft rijksmiddelen ontvangen voor verbetering van de dienstverlening. Naar aanleiding van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) heeft het Rijk tot en met 2027 budget beschikbaar gesteld om de dienstverlening te verbeteren. Als gemeente hebben we daarom een opdracht om hier invulling aan te geven. Na de evaluatie van het juridisch spreekuur in de bibliotheek, die in 2025 gaat plaatsvinden, zullen we bepalen hoe de middelen voor 2026 en 2027 worden ingezet (24-FP-9.7). Vooralsnog leidt dit tot een voordelig effect op dit taakveld en tot een nadelig effect op stelposten gemeentefonds (taakveld 0.8 in programma 9).  

Het resterende nadelige verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door prijsindexatie en toerekening van uren.

5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie (€ 612.000 nadeel)
Vanaf 2026 hebben wij hogere lasten vanwege de doorbelasting van het aanbestedingnadeel van Gildebor op basis van de door gemeente vastgestelde kwaliteitseisen (25-FP-5.7).
Ook hebben wij te maken met hogere rente- en afschrijvingslasten. Dit komt door de incidentele neerwaartse bijstelling van de kapitaallasten in 2025 (25-FP-9.14). Daarnaast zijn vanaf 2026 de rente- en afschrijvingslasten geraamd voor vergroening en klimaatadaptatie (25-FP-5.11). Het resterende verschil wordt veroorzaakt door een verschuiving van de ambtelijke inzet. Door de toenemende aandacht voor groen in de openbare ruimte (systematisch groenbeheer en Wijkbeheer Groen) hebben we in 2026 een hogere ambtelijke inzet (nadeel).
Daarentegen zijn er voordelige effecten voor budgetten die incidenteel voor 2025 beschikbaar zijn gesteld zoals 4 moties op het gebied van Groen en Spelen en lagere kosten voor ecologisch maaibeheer.

Meerjarig gezien verwachten we hogere kapitaallasten voor openbaar groen. Op dit moment lopen de kapitaallasten op van € 226.000 in 2026 tot € 344.000 in 2029. Het één en ander is in afwachting van de uitkomsten van de Beheernota Infrastructurele Kapitaalgoederen.

Risico's

De onderdelen Sport, Cultuur en Recreatie staan voor de uitdaging om toegankelijk, betaalbaar en toekomstbestendig te blijven in een veranderende samenleving. Verschillende maatschappelijke en financiële ontwikkelingen brengen risico’s met zich mee voor de beschikbaarheid en kwaliteit van voorzieningen en activiteiten. Omdat er in het programma sport, cultuur en recreatie voor de gemeente veel beleidsvrijheid is, is er een risico dat bezuinigingen vooral hier impact hebben.

Toenemende individualisering en betaalbaarheid van sport
De verschuiving van teamsporten naar individuele sportvormen zoals fitness, personal training en virtuele sporten leidt tot een afname van het aantal leden bij sportverenigingen. Deze individuele sporten zijn vaak duurder en minder toegankelijk voor inwoners met een lager inkomen. Tegelijkertijd geeft dit druk op verenigingen om hun contributie laag te houden met minder leden, maar met stijgende lasten voor hun gebouwen en onderhoud.

De verenigingen hebben een rol in de sociale basis voor Hengelose inwoners. Het is belangrijk dat mensen elkaar kunnen ontmoeten. Hierdoor ontstaat het risico dat vooral inwoners met een lager inkomen en hun kinderen, minder gaan bewegen, wat negatieve gevolgen heeft voor hun gezondheid en sociale ontwikkeling.

Onzekerheid over btw-compensatie
Er is nog steeds onduidelijkheid over de toekomstige compensatie van btw op sportgerelateerde kosten. Als gemeenten vanaf 2026 niet adequaat worden gecompenseerd, kan dit leiden tot extra financiële druk op het sportbudget. Dit heeft gevolgen voor investeringen en ondersteuning aan verenigingen.

Beperkte investeringsruimte en stijgende onderhoudskosten
De stijgende kosten voor het onderhoud van sportaccommodaties voor de gemeente kunnen niet volledig worden doorberekend aan gebruikers zonder de betaalbaarheid in gevaar te brengen. Tegelijkertijd is er behoefte aan multifunctionele accommodaties die inspelen op veranderende sportbehoeften. Zonder voldoende financiële ruimte dreigt achterstallig onderhoud en een afname van de kwaliteit van voorzieningen.

Financiële gezondheid culturele instellingen
De gemeente subsidieert diverse culturele instellingen die bijdragen aan sociale cohesie, culturele diversiteit en educatie. Een aantal van deze instellingen is (financieel) kwetsbaar. Als hierop wordt bezuinigd bestaat het risico dat activiteiten wegvallen. Dit kan leiden tot een verschraling van het culturele aanbod en verminderde maatschappelijke cohesie.

Klimaatverandering
Het veranderende klimaat zorgt steeds vaker voor extreme situaties. Hierdoor krijgen wij te maken met meer periodes van (langdurige) droogte, hitte of wateroverlast. Dit heeft gevolgen voor mens (hittestress), dier (afname biodiversiteit) en het openbaar groen (schade door bijv. extreme droogte). Naast financiële risico's zorgt dit ook voor gezondheidsrisico's. De toenemende druk op de openbare ruimte versterkt deze risico's.