Verbonden partijen

Inleiding

Voor de uitvoering van taken kan de gemeente een beroep doen op andere organisaties of een andere organisatie oprichten. We besluiten om taken door verbonden partijen te laten uitvoeren als we hiermee beter of goedkoper onze beleidsdoelstellingen kunnen realiseren.
Verbonden partijen zijn samenwerkingsverbanden, waarin we een bestuurlijk én financieel belang hebben. We zitten in het bestuur van deze organisatie of hebben stemrecht in de vergadering van aandeelhouders/leden én lijden verlies als de organisatie failliet gaat of als wij aangesproken kunnen worden als ze haar verplichtingen niet kan nakomen.
Het financiële belang is het risico, dat de gemeente loopt als de verbonden partij failliet gaat of aanspraak maakt op niet begrote bijdragen van de gemeente. Bestuurlijke risico’s treden op als de gemeente aangesproken kan worden op haar bestuurlijke rol in de verbonden partij.
In de verschillende programma's in hoofdstuk 5 gaan we in op de bijdrage van deze partners aan maatschappelijk gewenste effecten en programmadoelstellingen. In deze paragraaf kijken we naar de kracht en zwakke punten van de organisaties zelf en de risico's die de samenwerking voor de gemeente oplevert.

Beleidskaders

De beleidskaders rondom verbonden partijen liggen vast in de recent vastgestelde nota “Beleidskader Verbonden Partijen Hengelo 2024”, hierna “beleidskader” genoemd. De basis van het beleid is dat we samenwerking met een partij aangaan als dit het geëigende middel is om een gewenst maatschappelijk effect voor de Hengelose inwoners te realiseren. Daarmee moet de samenwerking nuttig zijn, bijdragen aan de hierin door ons geformuleerde doelstellingen. Tegenover dit nut staan de kosten voor de gemeente en het risico dat de gemeente loopt door het op afstand laten uitvoeren van taken. Deze invalshoeken moeten in balans zijn; een groter risico kunnen we pas accepteren als de bijdrage aan de doelstellingen eveneens groot is.

We willen bij de samenwerking uit gaan van de zelfstandigheid en kracht van de professionele organisatie, aan wie we taken hebben toevertrouwd. Deze zullen we wel toetsen door het volgen van beleid en financiën.
We zetten in op goede informatie aan onze gemeenteraad. Dat doen we door beleidsvoornemens en financiële gevolgen hiervoor voor de gemeentebegroting in begrotingen van de samenwerkingsverbanden aan de gemeenteraad uitgebreid toe te lichten, waardoor de gemeenteraad zelf kan afwegen of er voldoende wordt bijgedragen aan de door haar gewenste koers en of ze de financiële consequenties acceptabel vindt.
We betrekken de gemeenteraad in en buiten de P en C-cyclus bij belangrijke ontwikkelingen bij verbonden partijen.

Wetswijziging versterking positie van gemeenteraden

Per 1 juli 2022 is het wetsvoorstel “Versterken van de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen” in werking getreden. De wet versterkt de positie bij besluitvorming en de controlerende rol van gemeenteraden door hen meer inspraak te geven bij het treffen van gemeenschappelijke regelingen en bij het nemen van besluiten door de besturen daarvan. Nieuwe bepalingen waarvoor de tekst van de gemeenschappelijke regeling moet worden gewijzigd moesten 1 juli 2024 zijn aangepast.
Alleen Recreatieschap Twente en Regionaal Bedrijventerrein Twente hebben de regeling nog niet aangepast. Het Recreatieschap zit in een proces van herziening van de financieringssystematiek en zal na bsluitvorming daarover de regeling in zijn geheel aanpassen. Regionaal Bedrijventerrein wordt geliquideerd, is daarmee per definitie beleidsarm geworden en zal om die reden de regeling niet meer aanpassen.

Lijst verbonden partijen

In onderstaande lijst ontbreekt de soort "verenigingen en instellingen". In deze soort hebben we geen relaties die aan de definitie van verbonden partij, bestuurlijk én financieel belang, voldoen.

Instellingen met bestuurlijk belang overwegend met publieke middelen gefinancierd

Risicomanagement bij de verbonden partijen

We kunnen risico's bij verbonden partijen op meer manieren volgen:

• Verbonden partijen analyseren zelf risico's en zetten deze af tegen het weerstandsvermogen. Hierover rapporteren ze in de begrotings- en verantwoordingsstukken.

• Informatie over financiële kengetallen, zoals bijvoorbeeld eigen vermogen, schuldpositie en resultaten.

• Samen met Enschede, Almelo en Noaberkracht (Dinkelland en Tubbergen) laten we jaarlijks de verbonden partijen een risico-inventarisatie uitvoeren op basis van een set gerubriceerde vragen.

Resultaten risico-analyse 2024

De verbonden partijen beantwoorden risicovragen, die wij analyseren, rubriceren en scoren. We hebben de partijen ingedeeld in 3 risicoklassen: laag, gemiddeld en hoog risico. Deze risicoscore is de weging van de score op grond van de risico-uitvraag bij de verbonden partij en het financieel belang van Hengelo in de verbonden partij. In volgende overzicht worden de resultaten weergegeven.

De verbonden partijen met een totaalscore "laag" hebben reguliere aandacht via de geplande contactmomenten, zoals periodiek overleg over doelen en uitvoering van werk en de voorbereiding van jaarstukken of begrotingen. Bij een score "gemiddeld" hoort een intensiever toezichtsregime. We zetten meer in op tussentijdse rapportages, volgen via het accountmanagement de ontwikkelingen en stellen kritische vragen in het ambtelijk overleg. Bij een score "hoog" is er intensief en gepland regelmatig contact tussen de accountmanager en de organisatie en accountmanager en medewerker verbonden partijen. In het bestuurlijk overleg worden risico's besproken.

Hoe risicoscore en financieel belang zich tot elkaar verhouden is weergegeven in volgende grafieken. Bij een hoog financieel belang (rode lijn) zien we graag een lage risicoscore, als een duiding van goed bestuur, goede kwaliteit in dienstverlening, financiële zekerheid en goede verantwoording richting de deelnemer/ aandeelhouder. Als een hoog financieel belang gepaard gaat met een hoge risicoscore (blauw) is er meer kans op nadelige effecten voor de gemeente en is er intensief contact met de verbonden partij. Het ideale beeld is dat de risicolijn laag en onder de lijn van het financieel belang zit.
In de tweede grafiek is SWB Midden Twente niet opgenomen, omdat het hoge financieel belang van SWB de verschillen tussen andere partijen afvlakt. De tweede grafiek verduidelijkt verschillen bij overige partijen.

Actualiteiten en kerngegevens verbonden partijen

In dit onderdeel vindt u actuele ontwikkelingen en de visie van de verbonden partij op de begrotingsperiode. In de tabellen bij de verbonden partij zijn de vanuit het BBV (art. 15) verplichte elementen opgenomen en enkele aanvullende gegevens.

• De balansgegevens van de verbonden partijen ontlenen we aan de laatste jaarstukken van de verbonden partij zelf of, indien aanwezig, de geprognosticeerde balans in de meerjarenbegroting. Door de gemeenschappelijke regelingen worden toekomstige balansgegevens wel verstrekt. De geprivatiseerde bedrijven geven deze prognose niet af. Hier nemen we de gegevens uit de laatste balans op.

• De jaarresultaten zijn de resultaten die de partijen zelf hebben gerapporteerd als winst na belasting.

• Het financieel belang is de optelsom van de jaarlijkse exploitatiebijdrage, evt. aangevuld met de subsidiebijdrage en inkoopbedrag voor dienstverlening, het jaarlijkse dividend, het ingebrachte kapitaal en de verstrekte leningen en garanties. Dit is dan het maximale verlies dat zou kunnen optreden bij bedrijfsdiscontinuïteit. Jaarlijkse bijdragen zullen nooit geheel verloren gaan, deze worden (pragmatisch) voor 50% meegenomen in het financieel belang.

SamenTwente
SamenTwente omvat de GGD Twente, de Organisatie voor inkoop van Zorg en JeugdJeugdhulp Twente (OZJT) en Veilig Thuis Twente (VTT). Ze is gastheer voor Kennispunt Twente en Samen14. De focus ligt op gezond, veilig en vitaal. Met een begrotingsomvang van € 63 miljoen zet SamenTwente zich in voor de 14 gemeenten en 641.000 inwoners in Twente. SamenTwente grijpt in als de (gezondheids)zorg bedreigd wordt, maar kiest er met name voor om preventieve activiteiten uit te voeren om de noodzaak tot ingrijpen te beperken.

SamenTwente speelt in op de toenemende vraag naar adviezen over een gezonde leefomgeving en toenemende meldingen bij het meldpunt woningvervuiling. Naast meer inzet op deze terreinen, die ook een uitzetting van middelen betekent, wordt het bijna onmogelijk om forensische artsen beschikbaar te hebben in die gevallen waar het nodig is, zoals bij euthanasie, bij lijkschouwingen en in rechtszaken En met de regionale inkoop jeugdhulp 2025 en de daarmee gepaard gaande prijsstijging ligt de focus op het transformeren van het jeugdzorglandschap.

Op verzoek van het Algemeen Bestuur voert SamenTwente een takendiscussie. Uitzetting van middelen is de afgelopen jaren vaker wel dan niet aan de orde. Een kritische blik op nut en noodzaak van (verplichte) reguliere en extra taken is nodig om de kosten te kunnen beheersen.

Recreatieschap Twente
De taken van Recreatieschap Twente zijn het beheer van de recreatieparken Hulsbeek, Rutbeeld en Lageveld en het onderhoud van de recreatieve routenetwerken (fiets, wandel, mtb, paard en auto). Daarnaast verzorgt ze de toeristische promotie, o.a. via Twente Marketing. Het Recreatieschap Twente is bezig om in de eerste jaren als zelfstandige bedrijfsvoeringsorganisatie de structuur goed neer te zetten. De visies op de beleidsterreinen routenetwerken en recreatieparken zijn geactualiseerd.

In 2023 heeft het Recreatieschap Twente een rapportage opgesteld voor een herziening van de financieringssystematiek Recreatieschap Twente. In deze rapportage zijn een viertal opties uitgewerkt, in samenhang met het ambitieniveau. In het voorjaar van 2024 is gekozen om het ambitieniveau van ‘’fundament op orde’’ aan te houden. Dit niveau van ambitie past binnen de huidige begroting van het recreatieschap. Hierdoor heeft er geen herverdeling van de gemeentelijk bijdrage plaatsgevonden.

Hengelo gaat incidenteel € 194.000 bijdragen aan een grote hersteloperatie van de oevers van het Rutbeek en Hulsbeek, die in totaal een investering van € 1,5 miljoen omvat. In totaal dragen we € 525.000 per jaar bij.

Veiligheidsregio Twente
De Veiligheidsregio Twente (VRT) is voor Hengelo de regionale samenwerkingsorganisatie op het gebied van de brandweer, incidentenbestrijding en crisisbeheersing. De VRT kenmerkt zich doordat ze kapitaalintensief en tegelijk arbeidsintensief is. Er is vooral de laatste tijd een sterke invloed van hogere wet- en regelgeving en landelijk beleid. Deze vereisen aanpassing van het regionaal beleid.

• Landelijk wordt ingezet op versterking van de crisisbeheersing en versterking van de informatievoorziening. Voor Twente gaat het om een bedrag van indicatief € 2,4 miljoen dat in de periode 2023 – 2026 gefaseerd beschikbaar wordt gesteld. De gelden worden ingezet voor een 9-tal versterkingsthema’s, gericht op het meer robuust maken van - en het garanderen van de paraatheid van - de crisisorganisatie.

• Europese regels kwalificeren de brandweervrijwilligers als deeltijdwerkers, die gelijke arbeidsvoorwaarden als de beroepslieden zouden moeten krijgen. Dit is te duur. Daarom is gekozen voor het vergroten van de verschillen tussen de taken van een vrijwilliger en die van een beroepskracht, zodat van een vergelijkbare werksituatie geen sprake meer is. Vrijwilligers zijn dan niet structureel beschikbaar voor piketdienst en worden niet meer vast ingeroosterd. Dit houdt in dat op middellange termijn wordt toegewerkt naar beroepsbezetting, daar waar permanente bemensing (24/7) is vereist. Het ministerie van J&V heeft nog geen structurele dekking toegezegd. Daarom ontstaan er knelpunten bij de paraatheid (met name in Hengelo en Almelo waar vrijwilligers zijn gekazerneerd). We verwachten een lastenverzwaring van € 1,4 miljoen. Tijdelijk houdt VRT voor het oplossen van de knelpunten rekening met € 0,3 miljoen m.i.v. 2025.

• De aandacht voor informatiebeveiliging is de laatste jaren mede vanwege de berichtgeving over het toenemende aantal cyberaanvallen sterk toegenomen. Voor veiligheidsregio’s is het met name cruciaal dat de bedrijfscontinuïteit gewaarborgd is als vitale sector voor brandweerzorg en crisisbeheersing. VRT werkt aan de verdere implementatie van de Baseline Informatiebeveiliging Overheden (BIO). Veiligheidsregio’s zullen daarnaast tenminste moeten gaan voldoen aan de NIS2-richtlijn.

• Duurzaamheid vereist van de VRT actie op het gebied van klimaat (CO₂ reductie), circulair (gebruik grondstoffen), sociaal (duurzame inzetbaarheid van personeel) en natuur (biodiversiteit). Specifiek voor de brandweer: meer inzet van “grijs of zwart” water (geschoond afvalwater) en de toepassing van meer milieuvriendelijke blustechnieken.

• Duurzame inzetbaarheid van brandweerpersoneel is onderwerp van een nationaal onderzoek in opdracht van Brandweer Nederland, uitgevoerd door de Universiteit van Maastricht. In de loop van 2024 worden de eerste onderzoeksresultaten bekend gemaakt. Hieruit zullen aanbevelingen en acties volgen die mogelijk ingrijpend zijn.

• De invoering van de Wet open overheid loopt iets achter op schema. De nulmeting laat zien dat de basis nog niet op orde is. Zo ontbreekt op onderdelen de documentatie voor informatiebeleid, -beheer en archivering. Deze randvoorwaarden dienen in eerste instantie te worden aangelegd. Het project om te komen tot invoering van de Woo wordt gefinancierd met eenmalige rijksgelden.

• Veiligheidsregio’s zijn niet aangesloten bij de WSGO (zoals ander GR'en) maar hebben een eigen werkgeversvereniging: de WVSV. De afspraak is dat de Cao Gemeenten / Cao WSGO als leidend kader wordt gehanteerd. In de onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden wordt de inhoudelijke VNG-lijn echter niet in alle opzichten gevolgd, waardoor de begroting van loonkosten, vergeleken met die van andere GR-en, anders kunnen uitpakken.

SWB Midden-Twente

SWB is ons sociaal werk- en leerbedrijf en beheerder van onze openbare ruimte (Gildebor). Haar taken: arbeidsontwikkeling, beschut werk en beheer openbare ruimte. In de afgelopen twee jaar heeft de SWB gewerkt aan haar doorontwikkeling, zowel strategisch als in de organisatie. Het koersplan is vastgesteld. Daarnaast heeft een organisatieontwikkeling plaats gevonden. Hierdoor wordt de organisatie stabieler en efficiënter.

In de begroting 2024 zien we nog een nadelig resultaat, dat in de jaren daarna omgebogen wordt tot een positief resultaat. Op het gebied van duurzaamheid moet de slag nog gemaakt worden. SWB heeft KPI's ontwikkeld om de kwaliteit van diensten objectiever te kunnen monitoren. De meerjarenbegroting is sluitend vanaf 2025, het resultaat verbetert in 2026 en 2027. Door het matige jaar 2023 en het verlies in 2024 wordt volgens de begroting 2024 € 1,4 miljoen ingeteerd op het eigen vermogen tot 2028. Het eigen vermogen blijft eind 2027 nog € 1 miljoen boven de ondergrens van het weerstandsvermogen.

Na de begroting is een resultaatverbeteringsplan opgezet met als doel om het verlies in 2023 en 2024 verder te beperken. De verliesraming in de begroting 2024 (jaarschijf 2023) was meer dan € 1 miljoen. Het strategisch plan van september 2023 laat nog slechts een verlies zien voor 2023 en een positief resultaat in de jaren 2024–2027. Hiermee blijven we ook verder van de ondergrens van het weerstandsvermogen vandaan.

Een zorgpunt is de afhankelijkheid van de beschikbare rijksbijdragen, met name voor de doelgroep ‘nieuw beschut’; een onderzoek van Berenschot geeft aan dat gemeenten hier circa € 10.000 per werkplek moeten bijleggen. Voor SWB is dat circa € 5.000.

De risico-inventarisatie leidt tot een iets betere score dan vorig jaar. Dit is conform verwachting. SWB toetst goed de kwaliteit van intern en extern geleverd werk. De organisatie staat beter en is zich nog verder aan het verbeteren. De score wordt negatief beïnvloed door meer dan gemiddelde wisselingen in het bestuur (tijdelijk drukkend effect), de afhankelijkheid van een klein aantal opdrachtgevers en het feit, dat de rechtmatigheidsverklaring nog niet kon worden afgegeven. Wij blijven een risicoscore hoog rapporteren, omdat het financieel belang ver boven de andere partijen uit steekt.

Stadsbank Oost-Nederland
De Stadsbank Oost Nederland voert de bancaire schuldhulpverlening uit voor onze gemeente.
De gemeente is regievoerder in deze samenwerking, conform de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, en de Stadsbank is de uitvoerende partij.
Het dienstverleningsmodel en bekostigingsmodel is aangepast om beter aan te sluiten bij de integrale toegang en regie van de 21 gemeenten. De Stadsbank heeft de beweging gemaakt van proces- en productgericht werken naar klant- en resultaatgericht werken.

De Stadsbank is zich ervan bewust dat gemeenten in aanloop naar het ravijnjaar 2026 vragen om meer dan ooit kostenbewust te begroten.
Landelijk is er een bestuurlijk akkoord getekend voor de basisdienstverlening voor schuldhulpverlening. De Stadsbank én de deelnemende gemeenten zorgen dat ze zich hierop voorbereiden. Dit verloopt overigens voorspoedig, wij voldoen samen met onze Stadsbank al aan de meeste onderdelen. Stadsbank verleent medewerking aan het Jongeren Perspectief Fonds (JPF) door de kredietverlening aan jongeren voor haar rekening te nemen.

De risicoscore is wederom verbeterd t.o.v. 2023. Een betere score op directie/bestuur door minder korte termijn wijzigingen in het bestuur. Verder grotendeels ongewijzigd.

Openbaar Lichaam Crematoria Twente
Cremeren is een basisvoorziening voor de regio. Inmiddels kiest 68% van de inwoners voor cremeren.
Crematoria Twente beheert 4 moderne, sfeervolle crematielocaties met een goede regionale dekking in Twente. Alle inwoners hebben dezelfde toegang tot de crematoria, ongeacht of, en hoe, men verzekerd is. Na een tijd van investeren in de accommodaties was een periode van consolideren en weer winstgevend worden de inzet.

Crematoria Twente volgt de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van lijkbezorging om hier tijdig op in te kunnen spelen. Dit levert nieuwe ambities op bij de BV die vragen om financiering, ook deels met eigen vermogen. We doelen op resomeren als nieuwe techniek om het lichaam op te lossen en duurzamer cremeren op waterstof in plaats van gas.

Om zoveel mogelijk eigen vermogen in te kunnen zetten voor de investeringen in de 4 locaties heeft de BV in het verleden een pauze in het uitbetalen van dividend aangekondigd. Eerder dan verwacht is weer winst gerealiseerd in de BV en daarmee ook in OLCT. Hengelo ontving van OLCT € 48.000 in 2023 en in 2024 € 71.000. De wens om opnieuw winst in de BV te houden om de nieuwe ambities mede te financieren is door gemeenten tegengehouden, omdat de plannen nog te prematuur waren. Na uitwerking van de plannen zal hierover opnieuw besloten worden. In onze begroting 2025 hebben we veiligheidshalve nog geen dividend geraamd. Als de winst blijkt structureel te worden zullen we de raming weer opnemen.

In 2022 is de gemeentelijke rol bij de crematoria opnieuw ter discussie gesteld. Het bestuur van OLCT heeft opnieuw besloten, dat de gemeentelijke deelname in OLCT de meest gewenste bestuursvorm is. De weerstand m.b.t. gemeentelijke betrokkenheid is daarmee niet verdwenen.

Regionaal Bedrijventerrein Twente
Het Regionaal Bedrijventerrein Twente is als grondexploitatie opgezet. De verkoop van alle gronden is het einde van de noodzaak om een grondexploitatie aan te houden. Daarmee tevens het voorgenomen einde van de GR. Het Algemeen Bestuur heeft in haar vergadering van 13 december 2023 het voornemen uitgesproken om indien mogelijk al per 31-12-2024 de gemeenschappelijke regeling op te heffen. Dat betekent dat er afspraken gemaakt moeten worden voor de beheershandelingen, die niet stoppen na de laatste verkoop van grond. Dit zijn de taken op het gebied van het parkmanagement, de erfpachtadministratie en -inning en het beheer van de havenfaciliteiten. De coöperatie Parkmanagement XL Businesspark en de gemeente Almelo zijn mogelijke kandidaten voor de afwikkeling van deze activiteiten.

Opheffingsplan en liquidatieplan
Er is daarom een opheffingsplan nodig, dat bepaalt welk proces moet worden doorlopen. Er moet verder een financiële afhandeling worden bepaald met de deelnemende gemeenten en provincie. Hiervoor en voor de juridische afhandeling wordt een liquidatieplan opgesteld. Het voorgenomen opheffingsbesluit wordt voor toestemming aan de gemeenteraden van Enschede, Almelo, Hengelo en Borne en Provinciale Staten van Overijssel voorgelegd. Pas daarna kan dit besluit definitief genomen worden.
Op 27 maart jl. heeft het dagelijks bestuur het opheffingsplan goedgekeurd. Een externe projectleider neemt het voortouw. Deze laat zich verder extern ondersteunen als expertise binnen de projectgroep niet voorhanden is. De laatste begroting en jaarstukken zijn ingestoken alsof de gemeenschappelijke regeling wordt voortgezet. Hierdoor kan de begroting als bouwsteen fungeren voor tussen de deelnemers te maken afspraken over de overdracht van activiteiten.

We zijn medio september 2024 in de fase gekomen dat het opheffingsplan moet worden uitgevoerd en het liquidatieplan moet worden opgesteld. We weten dat hieruit nog een winstuitkering gaat volgen, die naar verwachting op grond van de kapitaalinbreng destijds verdeeld gaat worden (Hengelo 23%).

Het risicobeeld, dat wij ophalen is vanwege het beëindigen van de GR minder relevant. De risico's zijn voldoende geborgd binnen de grondexploitatie.

Omgevingsdienst Twente
OD Twente is opgericht om zorg te dragen voor een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving in Twente.
OD Twente behandelt voor haar deelnemers (de 14 Twentse gemeenten) de aanvragen voor vergunningen in het kader van het omgevingsrecht (milieudeel en voor provincie ook het bouwdeel), toetst meldingen, houdt toezicht op en handhaaft de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Daarnaast adviseert de OD Twente haar deelnemers bij de opstelling van beleid en bij specifieke ontwikkel- of uitvoeringsprojecten.

We kunnen eigenlijk wel stellen dat de Omgevingsdienst Twente een nieuwe fase ingaat. Na de pioniersfase sinds de start in 2019, komen ze in rustiger vaarwater; in een beheersfase.

Omgevingsdiensten moeten robuuster worden. Dit is de aanbevelingen van de commissie Van Aartsen en de rapporten van de Algemene Rekenkamer. Een toets bij ODTwente gaf aan, dat nog niet aan alle robuustheidscriteria wordt voldaan. Om per 2026 wel te voldoen is een plan van aanpak opgesteld, waarbij o.a. gestreefd wordt naar een hoger opleidingsbudget en het kunnen faciliteren van een grotere inbreng van taken door gemeenten.
Om efficienter te worden wil ODTwente risicogericht werken. Risicoscans, waarbij de kans dat een bedrijf negatieve milieueffecten veroorzaakt en hun naleefgedrag bij tekortkomingen bepaalt dan de prioriteit van controleren.
Vanuit het projectplan Energie en duurzaamheid 2023-2026 wordt ingezet op de energiebesparingsplicht voor bedrijven. Met 2 extra adviseurs en 5 controleurs wordt deze expertise tot een volwaardig specialisme opgebouwd. Hiermee liggen ze op koers om in 2026 ontwikkeld te zijn tot een organisatie die een bijdrage kan leveren aan de CO2-reductie bij bedrijven.
Op basis van de nulmeting in 2023 wordt door middel van het Projectplan informatiebeheer 2024 – 2026 invulling gegeven aan het ontwerpen, implementeren en ten uitvoer brengen van de interne informatiebeheerregels. Dit plan zorgt voor het opstellen en uitvoeren van een vernietigingsbeleid en -protocol. Daarnaast worden bedrijfsvoeringprocessen en hun archiefruimte geïnventariseerd.

De risicoscore is zo sterk verbeterd, dat eerst een nadere analyse nodig is om deze op waarde te schatten.

Gemeentelijk Belastingkantoor Twente
Het GBTwente voert de wettelijke taken lokale heffingen voor ons uit. De hoofdtaken zijn het waarderen van vastgoed conform de Wet WOZ en heffen, bezwaarafhandeling en invorderen van belastingen. Deze taken hebben we gedelegeerd aan GBTwente. Inwoners hebben soms moeite om te accepteren, dat GBT Twente de gemeente vertegenwoordigt in de overgedragen taken. Daarom voelt GBTwente de noodzaak om namens ons duidelijk en goed met de inwoner te communiceren. Met de slogan "persoonlijk en begrijpelijk" wordt de toegankelijkheid voor inwoners naar een hoger plan getild. De doelen zijn en blijven: foutloos, sneller en goedkoper. Men zet in op het directe contact met de inwoner door laagdrempeliger te worden, b.v. als het gaat om bezwaar maken en om het aanvragen van kwijtschelding.
GBTwente is actief deelnemer in landelijke belangengroeperingen.

2023 was extreem heftig door een explosie aan bezwaren, voornamelijk door no-cure-no-pay-bedrijven. Bezwaar maken is door wetgeving nu minder lucratief geworden voor bedrijfsmatige partijen, waardoor het aantal bezwaren weer is gedaald.

Landelijk ervaren alle uitvoerders van de gemeentelijke belastingen knelpunten bij de inwinning van secundaire objectkenmerken (onderhoudsstatus en luxe-niveau van woning en binnenruimtes) voor de vaststelling van de WOZ-waarde. Dit is balanceren tussen enerzijds de noodzaak om goed te waarderen met de juiste objectkenmerken en anderzijds het voorkomen, dat inwoners in hun privacy aangetast worden. GBTwente is bedenker van de systematiek, waarbij de inwoner een keuze kan maken uit foto's, die de verschillende waarderingsniveau's van een kenmerk van een onbekende geselecteerde woning weergeven. Zo kan de inwoner zelf de secundaire kenmerken van zijn/haar woning bepalen door een foto te kiezen die het best met de eigen woning overeenkomt. Omdat deze geautomatiseerd kunnen worden opgenomen in het WOZ-dossier ontlast dit tevens de werkdruk voor GBTwente. De inwoner hoeft dan geen foto’s van de eigen woning te verstrekken. Het streven is om per 2025 een landelijke platform te implementeren. Via een pilot in 1 gemeente gaat GBTwente de werking en acceptatieniveau van deze werkwijze toetsen. Bij succes kan dit breder worden toegepast.

We zien een betere risicoscore op deelname aan risicovolle activiteiten, maar een lagere score op de rubriek control. Dit is veroorzaakt door een grotere afwijking van het behaalde resultaat in 2023 ten opzichte van begroot en een lagere interne rapporteringsfrequentie. Hierdoor wordt de eindscore laag net over de grens getild naar een eindscore gemiddeld.

BNG Bank N.V.
De BNG Bank is de bankier van en voor overheden en voor instellingen met een maatschappelijk belang. De bank ziet zichzelf als publieke bank met dezelfde maatschappelijke doelen als haar klanten. Met de strategie "Ons kompas naar impact" ligt de focus ligt op maatschappelijke impact, meer dan op winst. BNG Bank is één van de weinige banken met een triple A-rating, wat staat voor financieel zeer solide. BNG Bank behaalt zeer voorspelbare resultaten en heeft een sterk imago. BNG Bank staat onder intensief toezicht van De Nederlandse Bank en De Europese Centrale bank.
Onze eigen risico-inventarisatie is daarom qua relevantie ondergeschikt aan de kijk van de markt op de bank. Overigens scoort de bank ook in onze risico-inventarisatie zeer goed.

Twente Milieu N.V.
Twente Milieu levert, na de toetreding van Berkelland, aan 10 gemeenten diensten op het gebied van afvalinzameling. Voor een deel van de gemeenten voert ze tevens beheer van de openbare ruimte en/of overige taken uit, zoals b.v. gladheids- of ongediertebestrijding. Twente Milieu wil samen met gemeenten innovatief werken aan een afvalloos Twente. De bedrijfstaken afvalinzameling en beheer openbare ruimte worden goed gescheiden. Door het kostprijs-plus-systeem kunnen gemeenten rekenen op goede tarieven. Winsten zijn daarom niet te verwachten, tenzij bijzondere omstandigheden de bedrijfsvoering positief beïnvloeden. In die gevallen is nu afgesproken, dat er geen winst wordt uitgekeerd, maar dat de voordelen via tariefverlaging aan de aandeelhoudende gemeenten worden teruggegeven.

Twente Milieu bereidt zich voor op nieuwe duurzaamheidseisen van gemeenten bij de toegang tot de binnenstad. Ze vergroent daarom het wagenpark; elektrisch waar het kan en minder vervuilende brandstof waar elektrisch (nog) niet kan.

Twente Milieu is de beste scorende verbonden partij bezien vanuit de risico-inventarisatie.

Twence B.V.
Primair is Twence de verwerker van onze afvalstoffen, waaronder gft en huishoudelijk restafval. Per 1-7-2022 zijn nieuwe langjarige leverings- en prijsafspraken met gemeenten overeengekomen en doorgevoerd. Hierdoor kunnen we de afvaltarieven voor inwoners zo stabiel mogelijk houden. Twence profileert zich als producent van waardevolle grondstoffen en energie uit afval en biomassa. Daarmee worden grondstofkringlopen gesloten; alle afval is in die optiek grondstof voor andere producenten, zonder dat er restafval over blijft.

Afvalverbranding staat ter discussie vanwege de forse uitstoot aan CO2 en andere broeikasgassen zoals stikstof. Afvalverbrandingsinstallaties zullen er echter nog jaren moeten zijn, omdat we ondanks afvalscheiding nog veel restafval produceren. De vrijkomende warmte wordt benut. Inwoners en bedrijven in Enschede en Hengelo gebruiken deze warmte om gebouwen te verwarmen. In 2023 is de nieuwe grootschalige CO2 afvanginstallatie gereed gekomen, die 1/3^e deel van de totale fossiele uitstoot van Twence gaat afvangen.

Uit contacten met afvalinzamelaars Circulus en Rova kunnen mogelijk nieuwe aandeelhouderschappen ontstaan. Ook de intensieve samenwerking met Duitse gemeenten kan leiden tot nieuwe aandeelhouders. De eerste inzet is om de communale samenwerking met Münster om te zetten in een aandeelhoudersrelatie. Door import beperkende regels van de Nederlandse overheid is het doorzetten van de samenwerking vertraagd.

Nieuw aandeelhouderschap wordt vooral belangrijk als aandeelhouders die willen vertrekken (Almelo, Oldenzaal en Twenterand) er in slagen om hun aandelen te verkopen aan blijvende aandeelhouders.
AVR (concurrent) procedeert tegen Twence en de gemeenten om hen tot openbaar aanbesteden te dwingen. De rechtbank Overijssel heeft alle vorderingen van AVR afgewezen. Momenteel loopt de beroepszaak bij het Hof. Dit proces kan nog jaren lopen.

Twence zet in op het versterken van het publieke karakter van het bedrijf. Het Regionaal Warmtenet Twente is een project waarmee Twence verder invulling geeft aan haar taak van duurzaamheidsbevorderaar.

Er speelt veel bij Twence, maar de meest kritische ontwikkelingen worden goed aangepakt. De objectieve risicoscore is nog steeds erg goed.

Enexis N.V.
Enexis is onze regionale distributeur van energie. Ze is een grote speler in de energietransitie. Enexis moet zich tot het uiterste inspannen om het netwerk zo snel uit te breiden, dat overal de door nieuwe lokale energieopwekkers geproduceerde stroom naar de eindgebruikers kan worden getransporteerd. Bijna de helft van de totale RES-opgave valt binnen het verzorgingsgebied van Enexis, dat hiermee een gigantische investeringsopgave heeft. Het vinden van personeel is een bottleneck, die de opgave nog uitdagender maakt. Met ons bescheiden aandeel in Enexis kunnen we zeer beperkt invloed hebben op de koers van het bedrijf. Als gevolg van de extra investeringen in de energietransitie, de doorberekening van de hogere Tennet-tarieven en de wettelijke belemmering om de extra investeringen direct in de tarieven te verwerken, zal de winst de komende jaren onder druk komen te staan. De verwachting is dat dit tijdelijk is.
Enexis heeft toename van eigen vermogen nodig om in deze financieringsgolf op lange termijn aan de betalingsverplichtingen te kunnen blijven voldoen. Wij dragen daar in eerste instantie niet aan bij. Meerdere gemeenten doen dit niet. Om financiering te borgen heeft Essent het Rijk gevraagd om mee te denken en te overwegen om eigen vermogen te verschaffen. Hier is positief op gereageerd. De verwachting is dat Enexis het Rijk niet nodig heeft voor 2030.

De risicoscore is goed. Omdat Enexis maar 1x een AvA houdt en 2x per jaar rapporteert scoort ze minder op het onderdeel governance. We hoeven geen zorgen te hebben over onze deelname in dit stabiele bedrijf.

Warmtebedrijven
De warmtebedrijven zijn ontstaan na een overname van het gemeentelijke warmtebedrijf. Na de overname heeft de rol van de gemeente zich beperkt tot een 5% aandeel in het transportbedrijf Warmtenetwerk Hengelo B.V. en het leveringsbedrijf Warmtebedrijf Hengelo BV. Met de aanleg van het hoofdtransportnet en het benutten van de restwarmte van Nobian hebben we een zeer duurzaam warmtedistributiesysteem ontwikkeld. Dit draagt bij aan de duurzaamheidsopgave van de gemeente Hengelo. Voor het slagen van zowel het transportbedrijf als het warmteleveringsbedrijf is het van belang dat het aantal aansluitingen wordt verhoogd. Voor de duurzaamheid van de geleverde warmte is de continuïteit van de levering van de restwarmte van Nobian van groot belang. Hoge energieprijzen hebben ertoe geleid, dat Nobian het productieproces heeft aangepast, waardoor stagnatie in de levering van warmte aan ons netwerk plaatsvond. Ook Nobian heeft duurzaamheidsopgaven en het bedrijf verkent de mogelijkheid van elektrificatie en het benutten van de beschikbare restwarmte. Warmtebedrijf Hengelo verkent de mogelijkheden om een alternatieve warmtebron te benutten. Daarnaast heeft Twence plannen om een hoog temperatuur regionaal warmtenet te ontwikkelen. De warmtenetwerken kunnen naast elkaar blijven bestaan. In een samenwerkingsovereenkomst met Warmtenetwerk Hengelo, Warmtebedrijf Hengelo en gemeente Hengelo zijn er concessiegebieden afgesproken. Voor de overige wijken waar een warmtenet het alternatief is voor aardgas, zal via een kavelaanwijzing door de gemeente een warmtebedrijf worden geselecteerd, zodra de Wet collectieve warmtevoorziening (WCW) in werking treedt. In het Warmteprogramma is hiervoor de afweging gemaakt.

Warmtebedrijf Hengelo BV
Warmtebedrijf Hengelo BV treedt op als energieleverancier aan de eindgebruikers.
Ennatuurlijk is 95% aandeelhouder. Hengelo bezit 5% van de aandelen. De gemeente heeft naast het aandeelhouderschap nog een belang, doordat zij een achtergestelde lening van € 1 miljoen heeft verstrekt. De voorwaarden voor aflossing van deze lening vereisen een ruime winstgevendheid van het bedrijf. Dat we die mate van winstgevendheid gaan bereiken is onwaarschijnlijk. Vanwege het karakter van de lening is er een voorziening gevormd. Inmiddels zijn de contouren van de WCW (Wet Collectieve Warmtevoorziening) bekend geworden. Belangrijk onderdeel daarin is de publieke marktordening, waardoor warmtenetten in de toekomst voor meer dan 50% in publieke handen moeten zijn. Voor private partijen is er een overgangsregeling opgenomen in de WCW.  Ennatuurlijk zal haar strategie en bedrijfsvoering hierop moeten aanpassen.

In de risico-inventarisatie laat het jaar 2024 een iets lagere score zien dan in 2023. Dat komt onder andere door een wat grotere afwijking tussen het werkelijke resultaat het budget in 2023. Het warmtebedrijf wordt door ons op dezelfde wijze getoetst dan de grotere verbonden partijen. Logischerwijze is een kleine organisatie meer op de kerntaak gericht en minder op de bijkomende aspecten als bijvoorbeeld governance, frequente rapportage en vergelijking in de branche. Ze heeft één directeur in plaats van een directie met meervoudige expertises. Ontbrekende kwaliteitsaspecten buiten de kerntaak worden overigens wel gecompenseerd door de controle vanuit moederbedrijf Ennatuurlijk. Veel soorten kosten zijn nauwelijks beïnvloedbaar. Er worden weer zwarte cijfers geschreven, maar nog niet op het verlangde niveau.

Warmtenetwerk Hengelo BV
Warmtenetwerk Hengelo BV beheert het hoofdtransportnet van de uitkoppeling bij Nobian tot de DEC’s in de wijken. Firan, een publiek bedrijf, is 95% aandeelhouder en gemeente Hengelo 5%.
De gemeente heeft naast het aandeelhouderschap een belang doordat ze een achtergestelde lening van € 1 miljoen heeft verstrekt.
Warmtenetwerk is qua omzet afhankelijk van de levering van warmte en klantenwerving door Warmtebedrijf. Door het tot heden -ten opzichte van de eerste businesscase - achterblijvende aantal nieuwe klanten is de exploitatie nog niet dekkend. Omzettoename bij Warmtebedrijf leidt in principe automatisch tot omzettoename bij Warmtenetwerk. Bij voldoende warmteleverantie zal ook Warmtenetwerk winstgevend kunnen worden. Ook hier is de terugbetaling van de geldlening zeer onwaarschijnlijk, gezien de eisen aan toekomstige winstgevendheid. Hier is eveneens een voorziening voor toekomstig verlies van de hoofdsom opgenomen.

In 2024 is niet meegewerkt aan de risico-inventarisatie. Er is dus geen nieuwe score. Het financieel belang is toegenomen, doordat de rode cijfers resulteren in een verder dalend eigen vermogen (was al negatief). Ook voor Warmtenetwerk geldt, dat het een relatief kleine organisatie is, die logischerwijs minder goed scoort op aspecten als governance, control en brede deskundigheid in de directie, die eenhoofdig is.

In bijlage 8.5 is een overzicht opgenomen van de vertegenwoordiging namens onze gemeente bij de verbonden partijen.

In de paragraaf 6.5 Financiering is een overzicht van de deelnemingen opgenomen.