Verbonden partijen

Inleiding
Voor de uitvoering van taken kan de gemeente een beroep doen op andere organisaties of een andere organisatie oprichten. We besluiten om taken door verbonden partijen te laten uitvoeren als we hiermee beter of goedkoper onze beleidsdoelstellingen kunnen realiseren.
Verbonden partijen zijn samenwerkingsverbanden, waarin we een bestuurlijk én financieel belang hebben. We zitten in het bestuur van deze organisatie of hebben stemrecht in de vergadering van aandeelhouders/leden én lijden verlies als de organisatie failliet gaat of als wij aangesproken kunnen worden als ze haar verplichtingen niet kan nakomen.
Het financiële belang is het risico, dat de gemeente loopt als de verbonden partij failliet gaat of aanspraak maakt op niet begrote bijdragen van de gemeente. Bestuurlijke risico’s treden op als de gemeente aangesproken kan worden op haar bestuurlijke rol in de verbonden partij.
In de verschillende programma's in hoofdstuk 5 gaan we in op de bijdrage van deze partners aan maatschappelijk gewenste effecten en programmadoelstellingen. In deze paragraaf kijken we naar de kracht en zwakke punten van de organisaties zelf en de risico's die de samenwerking voor de gemeente oplevert.

Beleidskaders
De beleidskaders rondom verbonden partijen liggen vast in de nota “Beleidskader Verbonden Partijen Hengelo 2013”, hierna “beleidskader” genoemd. De basis van het beleid is dat we samenwerking met een partij aangaan als dit het geëigende middel is om een gewenst maatschappelijk effect voor de Hengelose inwoners te realiseren. Daarmee moet de samenwerking nuttig zijn, bijdragen aan de hierin door ons geformuleerde doelstellingen. Tegenover dit nut staan de kosten voor de gemeente en het risico dat de gemeente loopt door de deelname. Deze invalshoeken moeten in balans zijn; een groter risico kunnen we pas accepteren als de bijdrage aan de doelstellingen eveneens groot is.

We willen bij de samenwerking uit gaan van de zelfstandigheid en kracht van de professionele organisatie, aan wie we taken hebben toevertrouwd. Deze zullen we wel toetsen door het volgen van beleid en financiën.
We zetten in op goede informatie aan onze gemeenteraad. Dat doen we door beleidsvoornemens en financiële gevolgen hiervoor voor de gemeentebegroting in begrotingen van de samenwerkingsverbanden aan de gemeenteraad uitgebreid toe te lichten, waardoor de gemeenteraad zelf kan afwegen of er voldoende wordt bijgedragen aan de door haar gewenste koers en of ze de financiële consequenties acceptabel vindt.
We betrekken de gemeenteraad in en buiten de P en C-cyclus bij belangrijke ontwikkelingen bij verbonden partijen.

Wetswijziging versterking positie van gemeenteraden
Per 1 juli 2022 is het wetsvoorstel “Versterken van de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen” in werking getreden. De wet versterkt de positie bij besluitvorming en de controlerende rol van gemeenteraden door hen meer inspraak te geven bij het treffen van gemeenschappelijke regelingen en bij het nemen van besluiten door de besturen daarvan. Verplichte wijzigingen die geen wijziging van de Gemeenschappelijke regelingen (GR’en) inhouden zijn al van kracht en nieuwe bepalingen waarvoor de tekst van de gemeenschappelijke regeling moet worden gewijzigd moeten 1 juli 2024 zijn aangepast.

Een regiegroep Wgr, bestaande uit juristen van Twentse gemeenten en verantwoordelijken van GR'en, hebben afspraken gemaakt om bij alle GR'en zoveel mogelijk uniformiteit te verkrijgen in de mogelijkheden voor beinvloeding door gemeenteraden. Medio 2023 hebben de meeste GR'en de voorgestelde wijzigingen in hun regeling aan de gemeenten voorgelegd. Begin 4e kwartaal 2023 moeten gemeenteraden hun zienswijze hebben geformuleerd. Daarna volgt besluitvorming binnen de GR over de aanpassing van de regeling.
De wijzigingen hebben o.a. betrekking op keuzes tussen wel of niet zienswijzen bij verschillende onderwerpen, wel of niet een initiatief nemen voor burgerparticipatie of wel of niet een adviescommissie (waarin raadsleden van verschillende gemeenten) opnemen in de regeling.

Lijst verbonden partijen
In onderstaande lijst ontbreekt de soort "verenigingen en instellingen". In deze soort hebben we geen relaties die aan de definitie van verbonden partij, bestuurlijk én financieel belang, voldoen.

Risicomanagement bij de verbonden partijen
We kunnen risico's bij verbonden partijen op meer manieren volgen:

• Verbonden partijen analyseren zelf risico's en zetten deze af tegen het weerstandsvermogen. Hierover rapporteren ze in de begrotings- en verantwoordingsstukken.

• Informatie over financiële kengetallen, zoals bijvoorbeeld eigen vermogen, schuldpositie en resultaten.

• Samen met Enschede, Almelo en Noaberkracht (Dinkelland en Tubbergen) laten we jaarlijks de verbonden partijen een risico-inventarisatie uitvoeren op basis van een set gerubriceerde vragen.

Resultaten risico-analyse 2023
De verbonden partijen beantwoorden risicovragen, die wij analyseren, rubriceren en scoren. We hebben de partijen ingedeeld in 3 risicoklassen: laag risico, gemiddeld en hoog. Deze risicoscore is de weging van de score op grond van de risicouitvraag bij de verbonden partij en het financieel belang van Hengelo in de verbonden partij. In volgende overzicht worden de resultaten weergegeven.

De verbonden partijen met een totaalscore "laag" hebben reguliere aandacht via de geplande contactmomenten, zoals periodiek overleg over doelen en uitvoering van werk en de voorbereiding van jaarstukken of begrotingen. Bij een score "gemiddeld" hoort een intensiever toezichtsregime. We zetten meer in op tussentijdse rapportages, volgen via het accountmanagement de ontwikkelingen en stellen kritische vragen in het ambtelijk overleg.
Bij een score "hoog" is er intensief en gepland regelmatig contact tussen de accountmanager en de organisatie en accountmanager en medewerker verbonden partijen. In het bestuurlijk overleg worden risico's besproken.

Hoe risicoscore en financieel belang zich tot elkaar verhouden is weergegeven in volgende grafiek.
Bij een hoog financieel belang (rode lijn) zien we graag een lage risicoscore, als een duiding van goed bestuur, goede kwaliteit in dienstverlening, financiële zekerheid en goede verantwoording richting de deelnemer/ aandeelhouder. Als een hoog financieel belang gepaard gaat met een hoge risicoscore (blauw) is er meer kans op nadelige effecten voor de gemeente en is er intensief contact met de verbonden partij. Het ideale beeld is dat de risicolijn laag en onder de lijn van het financieel belang zit.
In de tweede grafiek is SWB Midden Twente niet opgenomen, omdat het hoge financieel belang van SWB de verschillen tussen andere partijen afvlakt. De tweede grafiek verduidelijkt verschillen bij overige partijen.

Actualiteiten en kerngegevens verbonden partijen

In dit onderdeel vindt u actuele ontwikkelingen en de visie van de verbonden partij op de begrotingsperiode. Voor de partijen met een risicoscore totaal "hoog" lichten we toe wat hiervan de voornaamste oorzaken zijn. Alle partijen hebben te maken met kostenstijgingen als gevolg van duurdere cao en marktprijzen. Deze ontwikkelingen zijn bepalend voor onze bijdrage, maar vanwege het generieke karakter benoemen we dit niet meer bij elke partij.

In de tabellen bij de verbonden partij zijn de vanuit het BBV (art. 15) verplichte elementen opgenomen en enkele aanvullende gegevens. De balansgegevens van de verbonden partijen ontlenen we aan de laatste jaarstukken van de verbonden partij zelf of, indien aanwezig, de geprognosticeerde balans in de meerjarenbegroting. Door de gemeenschappelijke regelingen worden toekomstige balansgegevens wel verstrekt. De geprivatiseerde bedrijven doen dit niet. Hier is de laatste balans basis. De jaarresultaten zijn de resultaten die de partijen zelf hebben gerapporteerd als winst na belasting. In navolging van de regionale gemeenten waarmee we samen de risico-analyse uitvoeren is het financieel belang de optelsom van de jaarlijkse exploitatiebijdrage, evt. aangevuld met de subsidiebijdrage en inkoopbedrag voor dienstverlening, het jaarlijkse dividend, het ingebrachte kapitaal en de verstrekte leningen en garanties. Dit is dan het maximale verlies dat zou kunnen optreden bij bedrijfsdiscontinuïteit. Jaarlijkse bijdragen zullen nooit geheel verloren gaan, deze worden (pragmatisch) voor 50% meegenomen in het financieel belang.

SamenTwente
SamenTwente omvat de GGD Twente, De Organisatie voor inkoop van Zorg en Jeugd Twente (OZJT) en Veilig Thuis Twente (VTT). Ze is gastheer voor Kennispunt Twente en Samen14. De focus ligt op gezond, veilig en vitaal. De organisatie is aan het heroriënteren na de impactvolle Coronaperiode en heeft weer tijd om op andere fronten beleid te ontwikkelen. Taken blijven grotendeels ongewijzigd. Er wordt meer inzet noodzakelijk gevonden voor het Meldpunt Zorgwekkend gedrag. Gezonde schoolaanpak wordt structureel ingebed.
De risicoscore leidt niet tot bijzonderheden. De weerstandsratio is, ondanks de inzet van reserves om verliesneming in 2022 te voorkomen, nog net binnen de bandbreedte die het bestuur heeft vastgesteld (0,82 bij norm 0,8-1,0).

Recreatieschap Twente
Het Recreatieschap Twente is in 2022 als zelfstandige bedrijfsvoeringsorganisatie van start gegaan. De taken: beheer van de recreatieparken Hulsbeek, Rutbeeld en Lageveld, onderhoud recreatieve routenetwerken (fiets, wandel, mtb, paard en auto). Daarnaast verzorgt ze de toeristische promotie, o.a. via Twente Marketing. Een onderdeel hiervan is de subsidiering van Marketing Oost. De eind 2022 vastgestelde visie Routenetwerken wordt in 2023 en 2024 geimplementeerd, evenals de visies voor de 3 recreatieparken.

Een "nieuwe" organisatie heeft enige tijd nodig om routines op het gebied van bedrijfsvoering te ontwikkelen en de organisatie hierop in te richten. Voor een deel is dit gelukt; de score voor governance is verbeterd. De flexibiliteit is laag, omdat vaste kosten een groot deel van de lasten vormen. De opdrachtgeversrelatie scoort matig. Er moeten nog goede afspraken over dienstverlening worden vastgelegd. Ook de rapportage aan deelnemers moet nog worden opgezet. De overall score is terug gebracht naar gemiddeld, omdat governance is verbeterd en de impact in financiële zin nog beperkt is.

Veiligheidsregio Twente
De Veiligheidsregio Twente (VRT) is voor Hengelo de regionale samenwerkingsorganisatie op het gebied van de brandweer, incidentenbestrijding en crisisbeheersing. De VRT kenmerkt zich doordat ze kapitaalintensief en tegelijk arbeidsintensief is. Beide leveren momenteel risico's op. Materialen en prijzen voor inkoop in het algemeen zijn sterk gestegen en de schaarste op de arbeidsmarkt is een risico voor het invullen van vacant gekomen functies. Het is al een opgave om de crisisbeheersing stabiel en paraat te houden.
VRT heeft erg weinig vet op de botten (weerstandsvermogen en structurele exploitatieruimte). VRT wil deelnemen in een Waarborgfonds voor het gezamenlijk dragen van niet verzekerbare aanspraken na ongevallen en heeft dit aan de raden voorgelegd. Informatieveiligheid, cyberweerbaarheid en nieuwe technieken in de energietransitie (vb. branden a.g.v. batterijen in voertuigen) vergen aandacht.

Op alle fronten is de score vergelijkbaar met vorig jaar. We zien hier een hoog eigenaarsbelang, 82% van de lasten worden door de bijdrage van gemeenten gedekt. Dit is inherent aan een verplichte samenwerking zoals VRT is. Flexibiliteit is een achilleshiel; kapitaallasten (veel gebouwen, voertuigen en machines) en veel vast personeel beslaan een groot deel van de begroting. Lichte zorgen zijn er verder ook op het gebied van opdrachtgeversrelatie. Er ontbreekt een DVO, waarin de wederzijdse verplichtingen en rechten zijn vastgelegd. Dit is verklaarbaar, omdat VRT bijna uitsluitend wettelijke taken uitvoert, waarvoor niet een overeenkomst, maar de wet bepalend is. De relatief hoge risicoscore op kwaliteit zegt in dit geval niet dat geen kwaliteit geleverd wordt. Er wordt niet gebenchmarkt (zwaar beoordeeld) en er worden geen doelmatigheidsonderzoeken uitgevoerd. Beide drukken het algemene kwaliteitsbeeld.

Sociaal Werk- en leerbedrijf Midden-Twente
SWB is ons sociaal werk- en leerbedrijf en beheerder van onze openbare ruimte (Gildebor).
Haar taken: arbeidsontwikkeling, beschut werk en beheer openbare ruimte. SWB werkt aan de doorontwikkeling van SWB Groep. De organisatie moet stabieler worden en efficiënter. In 2025 moet dit zijn bereikt. Het koersplan is opgesteld. In de begroting 2024 zien we nog een nadelig resultaat, dat in de jaren daarna omgebogen wordt tot een positief resultaat. Op het gebied van duurzaamheid moet de slag nog gemaakt worden. SWB heeft KPI's ontwikkeld om de kwaliteit van diensten objectiever te kunnen monitoren. De meerjarenbegroting is sluitend vanaf 2025, het resultaat verbetert in 2026 en 2027. Door het matige jaar 2023 en het verlies in 2024 wordt volgens de begroting 2024 € 1,4 miljoen ingeteerd op het eigen vermogen tot 2028. Het eigen vermogen blijft eind 2027 nog € 1 miljoen boven de ondergrens van het weerstandsvermogen.

Na de begroting is een resultaatverbeteringsplan opgezet met als doel om het verlies in 2023 en 2024 verder te beperken. De verliesraming in de begroting 2024 (jaarschijf 2023) was meer dan € 1 miljoen. Het strategisch plan van september 2023 laat nog slechts een verlies zien voor 2023 van € 431.000 en een positief resultaat in de jaren 2024–2027. Hiermee blijven we ook verder van de ondergrens van het weerstandsvermogen vandaan.

Een zorgpunt is de afhankelijkheid van de beschikbare rijksbijdragen, met name voor de doelgroep ‘nieuw beschut’; een onderzoek van Berenschot geeft aan dat gemeenten hier ca. € 10.000 per werkplek moeten bijleggen. Voor SWB is dat ca. € 5.000.

Met een score van 24,3 scoort SWB in de door gemeenten opgestelde risico-inventarisatie gemiddeld. Een aantal “standaarden” zijn goed ingevuld bij SWB, wat een redelijke score verklaart. Zo wordt er frequent gerapporteerd, liggen resultaten niet ver van de voorspelling en wordt een eigen risicoanalyse uitgevoerd. SWB heeft een werkend klachtenregistratiesysteem. SWB wil met name besparen op indirect personeel en tegelijkertijd de operationele efficiency verbeteren. De combinatie van beide maakt deze doelstelling uitdagend.

Overige scores zijn nauwelijks gewijzigd t.o.v. 2022. De uiteindelijke risicoscore is als “hoog” aangemerkt. Dit vanwege het grote financiële belang als gevolg van de grote geldstroom vanuit Hengelo naar SWB. Deze risico-inventarisatie gaat nog uit van de begroting 2024. Inmiddels zijn de vooruitzichten sterk verbeterd. Dit gaan we naar verwachting terug zien in de risico-inventarisatie en de herziene begroting 2024.

Stadsbank Oost-Nederland
De Stadsbank Oost Nederland voert de bancaire schuldhulpverlening uit voor onze gemeente, ‘de echte bankzaken’. De gemeente is regievoerder in deze samenwerking, conform de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, en de Stadsbank is de uitvoerende partij.
Het dienstverleningsmodel en bekostigingsmodel is aangepast om beter aan te sluiten bij de integrale toegang en regie van de 21 gemeenten. De Stadsbank heeft de beweging gemaakt van proces- en productgericht werken naar klant- en resultaatgericht werken.

De risicoscore is verbeterd. Er waren wisselingen in de directie. Dit wordt in de risico-analyse als een risico gezien. Ook als dit inmiddels weer stabiel is. De directie is éénhoofdig, wat objectief bekeken eveneens een risico inhoudt, namelijk het risico op besluiten waar tegengeluid minder sterk in doorwerkt. Er zijn 22 deelnemers wat de invloed per deelnemer klein maakt. Men heeft de erg flexibele regeling om taken van gemeenten over te nemen omgezet in standaard pakketten, waardoor er beter gestuurd kan worden. Men meldt een lager deel van de kosten dat niet beïnvloedbaar is en de weerstandsratio blijft voortdurend binnen de gestelde normen.

Crematoria Twente
Crematoria Twente biedt cremeren als alternatief voor begraven. Er staat na nieuw- en verbouw nu een geheel van 4 moderne en sfeervolle crematielocaties in Twente. Crematoria Twente onderscheidt zich door een persoonlijke benadering, waardoor mensen zich welkom voelen. Alle inwoners hebben dezelfde toegang tot de crematoria, ongeacht of en hoe men verzekerd is. Crematoria Twente volgt de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van lijkbezorging om hier tijdig op in te kunnen spelen. Na een tijd van investeren zitten we nu een periode van consolideren.
In 2022 is de gemeentelijke rol bij de crematoria opnieuw ter discussie gesteld. Het bestuur van OLCT heeft opnieuw besloten, dat de gemeentelijke deelname in OLCT de meest gewenste bestuursvorm is. De weerstand m.b.t. gemeentelijke betrokkenheid is daarmee niet verdwenen.

De risicoscore is t.o.v. 2022 gedaald. Onderste deel "oranje zone". De flexibiliteit is door de verhoogde kapitaallasten en het grote aandeel niet beinvloedbare overige kosten nog zwakker dan voorheen. Op de zwaar wegende aspecten kwaliteit, control en governance wordt beter gescoord met een beter eindscore dan in 2022.

Regionaal Bedrijventerrein Twente
Regionaal Bedrijventerrein Twente is een grondexploitatie voor bedrijven, waarin Enschede, Hengelo, Almelo, Borne en de provincie Overijssel participeren. De doelstelling is enerzijds het genereren van arbeidsplaatsen voor de regio, maar anderzijds het beperken van het bij deze grondexploitatie behorende verlies op termijn. Verlies is inmiddels niet meer aan de orde; de grondexploitatie heeft al winst uitgekeerd en zal ook de komende jaren tot de sluiting nog winsten genereren. Aan het einde van de looptijd van de grondexploitatie (verwacht 2025) wordt een positief resultaat van in totaal € 7,7 miljoen voorzien. Verwachting is dat de laatste uitgiften van grond plaatsvinden in 2024 en de gemeenschappelijke regeling in 2025 kan worden beëindigd. De directie is gevraagd om de processtappen tot liquidatie van de gemeenschappelijke regeling verder uit te werken, in afstemming met specialisten van de deelnemers.

Het risicobeeld is vanwege het beëindigen van de GR minder relevant. De wetenschap, dat met winst wordt afgesloten telt. De score is niet positief op control, kwaliteit en flexibiliteit, goed op andere aspecten. Dit heeft met name als oorzaak dat de vraagstelling voor deze (niet continue) organisatie minder relevant is.

Omgevingsdienst Twente
De OD Twente behandelt voor haar deelnemers (de 14 Twentse gemeenten) de aanvragen voor vergunningen in het kader van het omgevingsrecht (milieudeel en voor provincie ook het bouwdeel), toetst meldingen, houdt toezicht op en handhaaft de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Daarnaast adviseert de OD Twente haar deelnemers bij de opstelling van beleid en bij specifieke ontwikkel-of uitvoeringsprojecten.

De invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2024 vereist veel aanpassingen. Aan ICT, van processen (kortere proceduretijd), opleiding van medewerkers en vernieuwing van uitgaande communicatie. ODTwente verwacht verder nu nog onbekende inzet op stikstofproblematiek en ammoniakreductie in emissiearme stalsystemen. Er is een nieuwe functie, Omgevingsadviseur, gecreëerd. Deze adviseurs gaan zich bijvoorbeeld bezig houden met de impact van de energietransitie en functiewijzigingen op het platteland. Er is een cluster Energie gevormd waarbinnen medewerkers beleid uitwerken rondom energie en duurzaamheid.

De risicoscore is minder goed dan in 2022. Het eigenaarsbelang scoort hoog, omdat gemeenten bijna alle inkomsten aandragen. Control schiet uit in 2023 als gevolg van wisseling in de functie van controller (niet alarmerend in het geval van ODT) en het afwijken (financieel positief) van de voorspelde rekeningresultaten. Een groot deel van de kosten zijn niet beinvloedbaar, waardoor de flexibiliteit matig is. We verwachten dat de mindere score weer zal verbeteren.

Gemeentelijk Belastingkantoor Twente
Het GBTwente voert de wettelijke taken lokale heffingen voor ons uit. De hoofdtaken zijn het waarderen van vastgoed conform de Wet WOZ en heffen, bezwaarafhandeling en invorderen van belastingen.
De doelen voor de komende jaren zijn foutloos, sneller en goedkoper. Er wordt gestreefd naar procesoptimalisatie en een stevige digitale ontwikkeling. In 2023 is de hoeveelheid bezwaarschriften meer dan verdubbeld. Als wetgeving hier niet ingrijpt (wel toegezegd) blijven we fors moeten betalen aan no cure no pay bureau's, die grotendeels de toename veroorzaken. Met de slogan "persoonlijk en begrijpelijk" wordt de toegankelijkheid voor inwoners naar een hoger plan getild. Men zet in op het directe contact met de inwoner door laagdrempeliger te worden, b.v. als het gaat om bezwaar maken en om het aanvragen van kwijtschelding.
De risicoscore valt als enige GR in het "groene gebied" Flexibiliteit scoort hoog door het grote aandeel vaste personele kosten. Het is inherent aan een uitvoeringsorganisatie, dat ze veel middelen van de deelnemers ontvangt. Dit is de opdrijvende factor voor het eigenaarsbelang. De scores op kwaliteit en governance blijven zeer goed. In het algemeen geen aandacht vereisende risico’s. GBTwente laat zien in control te zijn.

BNG Bank N.V.
De BNG Bank is de bankier van en voor overheden en voor instellingen met een maatschappelijk belang. De bank ziet zichzelf als publieke bank met dezelfde maatschappelijke doelen als haar klanten. Met de strategie "Ons kompas naar impact" ligt de focus ligt op maatschappelijke impact, meer dan op winst. BNG Bank is één van de weinige banken met een triple A-rating, wat staat voor financieel zeer solide. BNG Bank behaalt zeer voorspelbare resultaten en heeft een sterk imago. BNG Bank staat onder intensief toezicht van De Nederlandse Bank en De Europese Centrale bank.
Onze eigen risico-inventarisatie is daarom qua relevantie ondergeschikt aan de kijk van de markt op de bank. Overigens scoort de bank de laagste waarde van alle partijen, samen met Twence en Twente Milieu.

Twente Milieu N.V.
Twente Milieu levert aan 9 gemeenten diensten op het gebied van afvalinzameling. Voor een deel van de gemeenten voert ze tevens beheer van de openbare ruimte en/of overige taken uit, zoals b.v. gladheids- of ongediertebestrijding. Twente Milieu wil samen met gemeenten innovatief werken aan een afvalloos Twente. De bedrijfstaken afvalinzameling en beheer openbare ruimte worden goed gescheiden. Door het kostprijs-plus-systeem kunnen gemeenten rekenen op goede tarieven. Winsten zijn daarom niet te verwachten, tenzij bijzondere omstandigheden de bedrijfsvoering positief beïnvloeden. In die gevallen is nu afgesproken, dat er geen winst wordt uitgekeerd, maar dat de voordelen via tariefverlaging aan de aandeelhoudende gemeenten worden teruggegeven.

De overall score is met 18,86 de beste van alle verbonden partijen. Flexibiliteit is bottleneck, immers de tak van sport is kapitaal- en arbeidsintensief. Verder is men goed in control.

Twence B.V.
Primair is Twence de verwerker van onze afvalstoffen, waaronder gft en huishoudelijk restafval. Per 1-7-2022 zijn nieuwe langjarige leverings- en prijsafspraken met gemeenten overeengekomen en doorgevoerd. Hierdoor kunnen we de afvaltarieven voor inwoners zo stabiel mogelijk houden. Ze blijft inzetten op het produceren van waardevolle grondstoffen uit afval en biomassa om daarmee de grondstofkringlopen te sluiten.
De inzet is om de communale samenwerking met Münster om te zetten in een aandeelhoudersrelatie. Door import beperkende regels van de Nederlandse overheid is het doorzetten van de samenwerking vertraagd. Er wordt druk lobby gevoerd om beide overheden het belang van de samenwerking te doen inzien en volwaardig aandeelhouderschap te effectueren. In het nieuwe strategisch plan beoogt Twence verdere stappen te zetten als duurzaamheidsverbeteraar. Om de CO2-uitstoot te verminderen is een CO2-afvanginstallatie in aanbouw en bijna gereed voor ingebruikname. Twence wil bijdragen aan de duurzame energievoorziening door met de uit het primaire proces vrijkomende energie een regionaal warmtenet te ontwikkelen. Twence wil energieknooppunt in de regio zijn voor de gemeenten. Twence houdt hierbij rekening met de verminderende beschikbaarheid van afval. Tot 2040 verwacht ze voldoende afval te moeten blijven verwerken om energie aan 100.000 huishoudens te leveren.

In 2022 is een serieuze poging gestart om gemeenten die al eerder hun aandelen wilden verkopen (Almelo, Oldenzaal en Twenterand) optimaal te faciliteren om hun wens te realiseren zonder de belangen van zittende aandeelhouders te schaden. De commissie die het proces begeleidt gaat zeer zorgvuldig te werk. Het afketsen van eerdere pogingen heeft de verhoudingen in Twente onder spanning gezet. In juli 2023 heeft de procesbegeleider laten weten, dat de kansen op het slagen van de transacties nog steeds aannemelijk zijn.
In de dagvaarding van Twence en de aandeelhoudende gemeenten door AVR, een concurrent, zijn de eerste uitspraken in ons voordeel uitgevallen. Zowel bij de rechter als bij de ACM. De rechtmatigheid van de inhouse aanbesteding/inbesteding wordt betwist. Twence kan, zoals ook blijkt uit de uitspraken, de rechtmatigheid van de inbesteding borgen.

De opschaling naar "gemiddeld" is teruggedraaid naar "laag". Er speelt veel bij Twence, maar de meeste kritische ontwikkelingen (ontevredenheid aandeelhouders, rechtszaken inbesteding) worden goed aangepakt. De objectieve risicoscore is, samen met Twente Milieu, de laagste van onze verbonden partijen.

Enexis N.V.
Enexis is onze regionale distributeur van energie. Ze is een grote speler in de energietransitie. Enexis moet zich tot het uiterste inspannen om het netwerk zo snel uit te breiden, dat overal de door nieuwe lokale energieopwekkers geproduceerde stroom naar de eindgebruikers kan worden getransporteerd. Bijna de helft van de totale RES-opgave valt binnen het verzorgingsgebied van Enexis, dat hiermee een gigantische investeringsopgave heeft. Het vinden van personeel is een bottleneck, die de opgave nog uitdagender maakt. Met ons bescheiden aandeel in Enexis kunnen we zeer beperkt invloed hebben op de koers van het bedrijf. Als gevolg van de extra investeringen in de energietransitie, de doorberekening van de hogere Tennet-tarieven en de wettelijke belemmering om de extra investeringen direct in de tarieven te verwerken, zal de winst de komende jaren onder druk komen te staan.
Enexis heeft toename van eigen vermogen nodig om in deze financieringsgolf solvabel te blijven. Wij dragen daar, evenals meer gemeenten, in eerste instantie niet aan bij. Om financiering te borgen heeft Essent het Rijk gevraagd om mee te denken en te overwegen om eigen vermogen te verschaffen. Hier is positief op gereageerd. De verwachting is dat Enexis het rijk niet nodig heeft voor 2030. Door verkoop van dochter Fudura heeft ze een miljard euro kunnen toevoegen aan het eigen vermogen.

De risicoscore is goed. Omdat we met ons aandeel niet veel invloed kunnen uitoefenen en omdat Enexis maar 1x een AvA houdt en 2x per jaar rapporteert scoort ze het minst op governance. We hoeven geen zorgen te hebben over onze deelname in dit bedrijf.

Warmtebedrijven
Gemeente Hengelo heeft een grote rol gespeeld in het totstandkomen van het warmtenet in Hengelo. Daarna hebben we ons teruggetrokken en onze rol beperkt tot een 5% aandeel in zowel het distributiebedrijf Warmtenet Hengelo BV, als het energie leveringsbedrijf Warmtebedrijf Hengelo BV. Warmtebedrijf werft klanten en verkoopt warmte. Warmtenetwerk zorgt ervoor dat het primaire netwerk voor transport van warmte optimaal blijft doen waar het voor is aangelegd. Beide bedrijven hebben te maken met aanloopverliezen. Na het verkrijgen van een betere EOR-waarde is de interesse van de markt voor de keuze van het warmtenet als energievoorziening toegenomen. De waarde van het Equivalent Opwekkings Rendement zegt iets over de duurzaamheid van het systeem van warmtelevering. Met het benutten van de restwarmte van Nubionhebben we een zeer duurzaam energiedistributiesysteem ontwikkeld. Met de EOR als drijvende kracht moeten we in staat zijn om nu het aantal aansluitingen te verhogen. Dit is een voorwaarde voor het slagen van zowel het distibutiebedrijf als het warmteleveringsbedrijf.
Helaas is in 2022 gebleken, dat de afhankelijkheid van Nobian ook een risico is geworden. Nobian heeft al enkele keren de productielijn, waar wij de restwarmte van ontvangen, stop gezet. Deze wetenschap maakt, dat de contracthouder, Warmtebedrijf Hengelo, op zoek moet naar een alternatieve bron. Zolang ze die niet heeft zal bij uitvallen van Nobian (niet duurzaam) gas moeten worden gestookt om de warmtelevering te borgen.

Warmtebedrijf Hengelo BV
Warmtebedrijf Hengelo BV treedt op als energieleverancier aan de eindgebruikers.
Ennatuurlijk (95% aandeelhouder) is de andere aandeelhouder. De gemeente heeft naast het aandeelhouderschap nog een belang doordat een achtergestelde lening van € 1 miljoen heeft verstrekt. De voorwaarden voor aflossing van deze lening vereisen een ruime winstgevendheid van het bedrijf. Of we die situatie gaan bereiken is onwaarschijnlijk. Vanwege het dubieuze karakter van de lening is een voorziening gevormd.
Inmiddels zijn de contouren van de WCW (Wet Collectieve Warmtevoorziening) bekend geworden. Meest ingrijpend is, dat de minister op termijn netwerken voor meer dan 50% in overheidshanden wil hebben. Voor een niet overheidsbedrijf als Ennatuurlijk heeft dit geen invloed op de mogelijkheid van energielevering, maar wel op haar motivatie om deel te nemen in netwerkconstructies.

De score is in 2022 verbeterd door de betere vooruitzichten, maar zat nog in het "rode gebied". In 2023 blijft dit nagenoeg gelijk aan 2022. Flexibiliteit, governance, control en directie scoren allen hoog. Men hanteert geen governance code, rapporteert niet frequent (verbetert wel enigszins). Er is 1 directeur, geen directie die verschillende disciplines vertegenwoordigt. Ook de interne rapportage is niet frequent. Veel soorten kosten zijn nauwelijks beïnvloedbaar. Er worden weer zwarte cijfers geschreven, maar nog niet op het verlangde niveau. Governance scoort hoog vanwege de beperkte rapportagemomenten en het niet volgen van een branchecode.

Warmtenetwerk Hengelo BV
Warmtenetwerk Hengelo BV beheert het hoofdtransportnet. Firan (95% aandeelhouder) is de netwerkbeheerder op lokaal niveau. De gemeente heeft naast het aandeelhouderschap een belang doordat ze een achtergestelde lening van € 1 miljoen heeft verstrekt. Warmtenetwerk is qua omzet afhankelijk van de klantenwerving door Warmtebedrijf. Door de tot heden achterblijvende nieuwe klanten is de exploitatie nog niet dekkend. Omzettoename bij Warmtebedrijf leidt in principe automatisch tot omzettoename bij Warmtenetwerk. Bij voldoende warmteleverantie zal ook Warmtenetwerk winstgevend kunnen worden. De achterstand op de aantallen in de businesscase op het moment van starten is groot. Ook hier is de terugbetaling van de geldlening zeer onwaarschijnlijk, gezien de eisen aan toekomstige winstgevendheid. Hier is eveneens een voorziening voor toekomstig verlies van de hoofdsom opgenomen.

De totaalscore "hoog" leidt in combinatie met de financiële resultaten tot een zeer intensief toezichtregime. Flexibiliteit, kwaliteit en governance zijn aandachtspunten. Vaste lasten beperken flexibel handelen. Bovendien is de solvabiliteit negatief, een signaal vanuit het verleden ontstaan, maar van betekenis voor voor de gezondheid op termijn. Er is geen klachtenregistratie, geen extern toezicht, geen benchmarkonderzoek en geen eigen kwaliteitsonderzoeken. Voor het eerste element verklaarbaar, omdat de klantcontacten via Warmtebedrijf lopen. Ook hier één zelfstandig bestuurder, die wel wordt gecontroleerd door beide aandeelhouders. Rapportage naar de aandeelhouders gebeurt per kwartaal en is daarmee een pluspunt.

In bijlage 8.5 is een overzicht opgenomen van de vertegenwoordiging namens onze gemeente bij de verbonden partijen.

In de paragraaf 6.5 Financiering is een overzicht van de deelnemingen opgenomen.