Financiële ontwikkelingen - van Zomernota naar Beleidsbegroting

De nu voorliggende Beleidsbegroting is een verdere verfijning van de reeds vastgestelde Zomernota 2025-2029 door de gemeenteraad op 9 juli jl. Na deze Zomernota is de begroting op detailniveau geactualiseerd. Dit betekent dat er ten opzichte van de Zomernota nog kleine afwijkingen zijn in de totale begrotingsomzet van € 464 miljoen in 2026.
In deze paragraaf wordt ook het structureel begrotingssaldo voor de komende jaren getoond. Dit is het effect zonder de incidentele baten en lasten in de begroting. Een positief structureel begrotingssaldo laat zien dat de alle structurele lasten minimaal worden gedekt door alle structurele baten.

3.2.1 Aangenomen moties Zomernota 2025-2029

Voor alle aangenomen moties verwijzen wij naar bijlage 10.7 van de Zomernota 2025-2029.

Tijdens de behandeling van de Zomernota op 9 juli jl. was de aangenomen motie M18: Richt een tijdelijk Ondernemersfonds 'Lokale Veerkracht in' de enige motie met financiële mutaties. Het hiervoor benodigde budget van € 100.000 wordt gedekt uit de algemene reserve. Dit verloopt voor het financieel perspectief in 2026 budgettair neutraal. Zie het financieel overzicht hieronder.

3.2.2 Financieel perspectief 2026-2029

In onderstaand overzicht wordt ingegaan op de ontwikkelingen vanaf de besluitvorming van de Zomernota 2025-2029 tot medio september 2025. Na de Zomernota is de begroting op detailniveau uitgewerkt en geanalyseerd. Er zijn zo realistisch mogelijke inschattingen gemaakt van de ramingen op basis van de inzichten tot medio september. Dit leidt tot het volgende financieel perspectief voor de periode 2026-2029:

Het totale begrotingssaldo is alleen voor het jaar 2028 negatief.

Het structurele begrotingssaldo is voor alle begrotingsjaren positief. Dit is de graadmeter voor de toezichtvorm door de provincie en voor de kleuring van het interbestuurlijk toezicht (IBT) in 2026. De opbouw van het positieve structurele begrotingssaldo wordt beschreven in paragraaf 3.2.3.

1. Motie M18: Richt een tijdelijk Ondernemersfonds 'Lokale veerkracht in'
Voor het tijdelijk Ondernemersfonds 'Lokale veerkracht' is in 2026 € 100.000 door de gemeenteraad beschikbaar gesteld. Dit bedrag wordt gedekt uit de algemene reserve. Dit heeft geen effect op het begrotingssaldo oftewel is budgettair neutraal (lasten en baten stijgen met hetzelfde bedrag).

2. Overige aangenomen moties Zomernota 2025-2029
De overige aangenomen moties hebben op dit moment geen invloed op het saldo in deze begroting.

3. Kapitaallasten/gesloten circuits
De detailuitwerking van de begroting leidt, na de vaststelling van de Zomernota 2025-2029, nog tot financiële mutaties. Dit is vooral het gevolg van de gedetailleerde actualisatie (o.a. fasering) van investeringen en de inwerkingtreding van de nota Investerings- en activeringsbeleid. Dit leidt tot aanpassingen in de financieringsbehoefte, de kapitaallasten en de reserve dekking kapitaallasten voor de komende jaren. Voor de jaren 2026 tot en met 2028 leidt de detailuitwerking tot nadelen. In 2029 is er sprake van een klein voordeel. Hierbij is met name rekening gehouden met het doorschuiven van investeringen van I en IT. Hiervoor moest een kortere afschrijvingstermijn worden gehanteerd voor deze investeringen. Dit op basis van de ingangsdatum van de eerder door uw raad vastgestelde nota Investerings- en activeringsbeleid.
Daarnaast hebben we te maken met de 'weglekeffecten in de gesloten circuits'. Gesloten circuits zijn de grondexploitaties, rioolheffing en afval. De voordelen en nadelen van deze circuits worden uiteindelijk verrekend met respectievelijk de algemene reserve grondexploitatie, de voorzieningen riolering en afval. Dus deze effecten komen niet ten gunste of ten laste van het begrotingssaldo.

4. Beschermd wonen
De gemeenteraad van Enschede heeft in de laatste Zomernota besloten dat ze de maximale hoogte van de reserve beschermd wonen naar beneden gaat bijstellen. Het is gebaseerd op 15% van de uitkering beschermd wonen, waardoor de stand van de reserve nu circa € 1 miljoen te hoog is. Voor Hengelo betekent dit een incidentele bate van € 230.000 in 2026.

5. Diversen
Door de detailuitwerking van de begroting is er sprake van diverse mutaties. Dit heeft tot voordelen geleid, met name in 2029. Hierbij is kritisch gekeken ten opzichte van de middelen die zijn geraamd in 2028 en of er sprake is van afloop van middelen.

6. Algemene reserve - (gedeeltelijk) terugdraaien onttrekking in Zomernota 2025-2029
Gelet op het begrotingssaldo van deze Beleidsbegroting 2026-2029 worden de onttrekkingen uit de algemene reserve in de Zomernota 2025-2029 (gedeeltelijk) teruggedraaid voor de jaren 2026 en 2029.
In de Zomernota was een onttrekking van € 720.000 uit de algemene reserve in 2026 geraamd. Hiervan wordt nu € 79.000 teruggedraaid. Voor 2029 was € 81.000 uit deze reserve onttrokken. Deze laatste onttrekking wordt nu in deze Beleidsbegroting volledig teruggedraaid.

3.2.3 Structureel begrotingssaldo 2026-2029

Op basis van de vastgestelde Zomernota 2025-2029 verwachten we dat we een structureel sluitende (nieuwe) begroting konden presenteren. Na de detailuitwerking van de begroting is dit gelukt, zoals hieronder is aangegeven.
Het structureel begrotingssaldo is van belang voor de toezichtvorm door de provincie en voor de kleuring van het interbestuurlijk toezicht in 2026.

Het structureel begrotingssaldo wordt gepresenteerd in onderstaand overzicht.
Op de eerste regel wordt het resultaat (saldo baten en lasten) voor bestemming gepresenteerd, dat wil zeggen het resultaat zonder mutaties in de reserves.
De totale mutaties van de reserves worden op de tweede regel getoond.
Deze 2 onderdelen leiden samen tot het totale begrotingssaldo 2026-2029 d.w.z. het resultaat na bestemming.
Voor deze 3 onderdelen verwijzen wij voor de cijfermatige onderbouwing naar het overzicht in 7.1.2. Baten en lasten per programma.

Het totale begrotingssaldo is het verschil tussen de totale lasten en de totale baten. Hierbij is echter geen rekening gehouden met het onderscheid tussen structurele en incidentele baten en lasten.

Om de structurele begrotingsruimte te bepalen worden de totale lasten en baten (= totaal begrotingssaldo) verminderd met de incidentele baten en lasten (zie bijlage 7.1.3). In deze bijlage is te zien dat de totale incidentele lasten voor alle jaren hoger zijn dan de totale incidentele baten. Daardoor heeft dit een gunstig effect op het structurele begrotingssaldo.

Het structurele begrotingssaldo ziet er als volgt uit (bedragen * € 1.000):

Het structureel begrotingssaldo is voor alle jaren positief. Dit is van belang voor de repressieve toezichtvorm door de provincie d.w.z. de begroting is dan structureel en reëel in evenwicht. Ook is dit structurele begrotingssaldo van invloed op de kleuring van het interbestuurlijk toezicht (IBT) in 2026. Hierdoor verwachten we dat we voor het IBT onderdeel financiën van oranje naar groen gaan.
Voor een toelichting op het weerstandsvermogen en de algemene reserve wordt verwezen naar paragraaf 3.3 Overige ontwikkelingen, risico's en financiële positie.

3.2.4 Financieel gezonde en solide basis

We zijn deze raads-/collegeperiode gestart met een financieel gezonde en solide basis als stevig fundament, als mooie 'nalatenschap' van de vorige gemeenteraden/colleges van Hengelo. De afgelopen jaren hebben we verder kunnen investeren in de samenleving en de koers die we daarbij voor ogen hadden. Dit ondanks de vermindering van rijksmiddelen voor taken, die we als gemeente moeten uitvoeren. Dit vraagt steeds om balanceren tussen enerzijds koers en opgaven en anderzijds verantwoord omgaan met ons huishoudboekje. Dit heeft het mogelijk gemaakt dat we u een structureel sluitende Beleidsbegroting kunnen aanbieden.
Ook om tegenvallers in de toekomst op te vangen willen we eigenlijk dat de weerstandsratio ruim voldoende blijft d.w.z. een ratio die boven de 1,4 (= door de raad vastgestelde signaalwaarde) blijft. Dit als startpunt voor de nieuwe gemeenteraad en nieuw college in het begrotingsjaar 2026.

We blijven ook de komende periode stevig lobbyen bij het Rijk, samen met andere gemeenten en verenigd in de VNG en de G40, over de taken die we uitvoeren en de middelen die daarbij horen. Hopelijk ziet een nieuw kabinet ons meer als eerste overheid, dichtbij inwoners en ondernemers, met voldoende rijksmiddelen om daarmee de bijbehorende taken te kunnen uitvoeren.