Volksgezondheid, milieu en duurzaamheid

Welke belangrijke ontwikkelingen zien we voor 2025?

Publieke gezondheidszorg
Met het nieuw vastgestelde gezondheidbeleid zet de gemeente Hengelo meer in op het versterken van positieve gezondheid. De financiering hiervan vindt plaats uit reguliere middelen en de specifieke uitkering gezond actief leven akkoord (spuk GALA). De gelden vanuit de spuk GALA zijn voor negen van vijftien programma's niet structureel. In 2025 wordt meer duidelijkheid verwacht van het Rijk over de toekomstige middelen gericht op het versterken van de publieke gezondheid.

Duurzaamheid
In Duurzaam Hengelo 2050, programma 2023-2026, hebben wij onze ambities uitgewerkt in concrete doelstellingen, activiteiten, etc. Dit uit zich onder meer in het stimuleren en helpen van onze inwoners om hun woning energiezuiniger en gasloos te maken. Aan het ontwikkelen van een toekomstbestendige energie-infrastructuur, waarin we zelf energie opwekken en lokaal eigendom bevorderen. En aan het geven van het goede voorbeeld als gemeente, zoals door het verduurzamen van ons eigen vastgoed. Deze doelen hebben hebben wij gekoppeld aan de benodigde menskracht en financiële middelen. Dit programma wordt op hoofdlijnen jaarlijks uitgewerkt in uitvoeringsprogramma’s per thema. Met een looptijd van vier jaar borgen wij stabiliteit en focus op realisatie van de doelen op korte en middellange termijn. Programmatisch werken betekent ook dat wij flexibiliteit inbouwen om belangrijke veranderingen mee te kunnen nemen. Daarom herijken wij in 2025 het programma en onze ambities, doelen en inzet.

Door het Rijk zijn meerjarig (2022-2025) middelen in de begroting opgenomen. Deze zijn beschikbaar gesteld voor de dekking van uitvoeringslasten van het Klimaatakkoord voor lagere overheden en specifiek voor de opgave van de energietransitie. Voor de jaren 2026-2030 zijn ook bedragen berekend, die op een later moment in de rijksbegroting opgenomen worden. Met de komst van het nieuwe kabinet en de aangekondigde bezuinigingen en aanpassingen kunnen hierin wijzigingen optreden.

Uit onderzoek door de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) blijkt dat de uitvoeringslasten veel hoger zijn dan eerder werd aangenomen. Dat komt doordat er opgaven zijn bijgekomen, de opgaven complexer blijken te zijn en dat hoger gekwalificeerde medewerkers ingezet moeten worden. In het eindrapport wordt gepleit voor een verhoging van de compensatie/uitkeringen.

Inmiddels zijn vanuit het Rijk diverse financiële stromen ingezet, zoals voor de bestrijding van energiearmoede, isoleren, hernieuwbare opwekking, duurzame mobiliteit, warmtetransitie en overige opgaven in de gebouwde omgeving. Dit gaat gedeeltelijk in de vorm van middelen, die aangevraagd kunnen worden voor projecten en die bijdragen aan de realisatie van de klimaatdoelen. Waar mogelijk zetten wij met geschikte projecten in op het verkrijgen van deze projectmiddelen (specifieke uitkeringen), zodat wij de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk kunnen gebruiken.

Steeds meer thema’s zijn of komen in de fase van uitvoering. Dat vergt veel inzet en ook investeringen. De middelen van het Rijk die wij hebben ontvangen en zijn beschikt voor de jaren tot en met 2025 bieden een goede basis. Wij zetten deze en de bestaande middelen dan ook zo efficiënt en effectief mogelijk in om het maximale resultaat te bereiken. Tegelijkertijd is de verwachting dat wij in de komende jaren naast menskracht ook financiële middelen zullen moeten gaan inzetten voor de realisatie. Omdat hierover nog weinig bekend is, pleit de ROB voor nader onderzoek naar de realisatiekosten van transitieprojecten.

De dynamiek van de ontwikkelingen rond duurzaamheid is groot en het is dan ook lastig te voorzien welke invloed dit heeft op het programma en de daarvoor noodzakelijke middelen. De uitvoeringscapaciteit voor de periode 2026-2030 moet nog geborgd worden in de Rijksbegroting voor de klimaat- en energieopgaven. Wij hebben vertrouwen dat het Rijk zich houdt aan de gemaakte afspraken. Wij sluiten echter niet uit dat in de komende jaren aanvullende middelen nodig zijn om uitvoering te kunnen geven aan de wettelijke taken, ambities en doelstellingen.

Afval
In lijn met de visie van nationale wetgeving, onze regionale doelstellingen en ons eigen koersdocument duurzaamheid, wil de gemeente meer inzetten op circulariteit. Daarom gaan wij door met het voorkomen van afval, het goed scheiden ervan, het minimaliseren van het gebruik van grondstoffen en hergebruik.

Het beleid heeft gezorgd voor een duidelijke afname in het restafval. Er is echter de laatste jaren een stagnatie zichtbaar. Om de doelen te halen zijn vervolgstappen nodig. Ook is de focus op het verbeteren van de laatste beleidswijzigingen van belang. Dit is bijvoorbeeld het monitoren en verbeteren van de biobox en de nieuwe inzameling van verpakkingen.

Een belangrijk onderdeel om onze circulaire doelstellingen te behalen is het oprichten van een Circulair Ambachtcentrum. Een Circulair Ambachtcentrum combineert verschillende ‘bouwstenen’ om minder afval te creëren, maar helpt ook bij doelen binnen het sociaal domein met meer werkgelegenheid en ontwikkelingsmogelijkheden voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Door het stimuleren van hergebruik wordt er tevens minder uitgestoten en wordt kennis van reparatie aan de jongere generaties doorgegeven. Dit kan zowel in een gebouw, als in een netwerk.

In de gemeente is gekozen voor een netwerk. Dit netwerk biedt kansen. Om een circulaire stad te creëren, is het van belang dat alle actoren hier op inzetten. Ook inwoners zelf. Door dit netwerk is er een mogelijkheid om dichter bij de inwoners zelf te komen. Volgend jaar zal eerst worden ingezet op (het vooronderzoek van) het inrichten van het Milieupark. Dit is een belangrijke schakel, immers, inwoners kennen dit als de locatie om hun afvalstoffen/grondstoffen heen te brengen.

Inwoners zijn gemotiveerd om bij te dragen aan circulaire economie. Zo zijn er steeds meer deelkasten, zijn er inwoners die hun spullen aan huis zetten om het gratis op te laten halen en wordt er maandelijks het Repair Cafe georganiseerd.

Door een inventarisatie te maken welke initiatieven er in onze stad al actief zijn, en deze te versterken, wordt het begrip circulariteit een begrip van iedereen. Daarnaast heeft het als voordeel dat het verspreid over de stad ligt. Dit draagt bij aan de toegankelijkheid. We onderzoeken of het anders inrichten van ons milieupark hier ook aan bij kan dragen.

Verder is de gemeente erg betrokken bij ondernemers. Vanuit het bedrijvennetwerk kunnen ook circulaire schakels gerealiseerd worden. Ook zijn er andere gemeenten die werken met een circulair netwerk. Hier kunnen wij als gemeente van leren.

Landelijk wordt ingezet om te komen tot nieuwe afspraken over de kwaliteit en de vergoedingenstructuur van het ingezamelde plastic, metalen verpakkingen en drankenkartons (PMD). Hierbij onderhandelt de VNG namens de gemeente. Twente heeft hier input voor geleverd. Onze insteek is zoveel mogelijk PMD te recyclen tegen zo laag mogelijke kosten. Samen met andere Twentse gemeenten hebben wij de motie Losser in de najaarsvergadering 2023 van de VNG ingebracht. Deze motie is vrijwel unaniem aanvaard en naar aanleiding daarvan heeft de VNG de Ketenovereenkomst met Verpact per 1 januari 2025 opgezegd. Inmiddels zijn onderhandelingen opgestart om tot nieuwe afspraken te komen.

Riolering
De riolering in Hengelo vormt een uitgebreid netwerk van voornamelijk ondergrondse infrastructuur. In totaal omvat dit netwerk bijna 1.000 kilometer aan rioolleidingen, waarvan een deel al bijna een eeuw oud is. Deze infrastructuur is van cruciaal belang voor de volksgezondheid en het goed functioneren van Hengelo. 

Om de kwaliteit van ons riool op orde te houden staan de komende jaren diverse projecten gepland om riolering te renoveren en te vervangen. Ook vindt door planologische ontwikkelingen in de stad uitbreiding plaats dat invloed heeft op (het beheer van) ons rioolstelsel.

Daarnaast vinden landelijk vele (beleids)ontwikkelingen plaats die invloed hebben of gaan hebben op onze riolering. Wij volgen deze ontwikkelingen en anticiperen hier samen met onze regionale gebiedspartners op. Zo stellen wij samen met het waterschap beleid op ten aanzien van onze IBA’s (kleine locale zuiveringunits bij opstallen die verder dan 40 meter van het hoofdriool zitten). Ook werken wij samen met de regio aan een gezamenlijk meetnet en ontsluiting van data. Hoe meer wij hierin samenwerken, hoe (kosten)efficiënter wij werken. De samenwerking heeft ook positief effect op de kwaliteit van ons stelsel. Door inzicht in het hele systeem kan veel beter worden ingezet op de best passende oplossing zonder af te wentelen naar andere gebieden.

Water
Hengelo is een echte waterstad. Niet voor niets ontstond de stad langs drie beken en ontwikkelde de industrie zich langs deze wateraders. Beken en watergangen zijn van essentieel belang voor de leefbaarheid in het stedelijk gebied. Voor het opvangen van overtollig regenwater tot de beleefbaarheid van water zoals de stadvijvers en kleigaten van Rientjes.

Door de klimaatveranderingen neemt de druk op het beschikbare water toe. We moeten de beken meer ruimte geven om het overtollige regenwater af te voeren. Ook moeten we waterberging creëren om wateroverlast te voorkomen en het grondwaterpakket aan te vullen. Daarmee dragen we positief bij aan de droogtebestrijding. We moeten zuiniger om gaan met het beschikbare zoetwatervoorraad voor drinkwater (zowel in volume als kwaliteit). Om dit alles te bereiken moeten we de komende jaren sterk gaan ontstenen en vergroenen. Een hele opgave waar wij ook volgend jaar ons voor zullen inzetten.

De afgelopen jaren zijn het Programma Water en Riolering en de Klimaatadapatiestrategie vastgesteld. Vanaf 2024 hanteren wij een hoge waterbergingsnorm bij planologische ontwikkelingen. Wij staan voor deze norm om de leefbaarheid van onze stad te blijven garanderen. De kosteneffecten hiervan zijn niet voor niets onderdeel van de grondexploitatie. Zodoende werken wij 'water en bodem sturend' en voorkomen hiermee dat wij de problematiek afwentelen naar de toekomst of anderen.

Wij blijven daarnaast samenwerken met regionale gebiedspartners aan het water in de stad. Vorig jaar is het samenwerkingsdocument Klimaat Actieve Stad Hengelo met het waterschap verlengd. Gemeente Hengelo doet een forse investering van € 1,25 miljoen in de verbetering van het oppervlaktewater. De kosten hiervan worden gedekt vanuit het Programma Water en Riolering.

Klimaatadaptatie
Door klimaatverandering komen hevige regenbuien vaker voor. Ook wordt het droger en heter. Om in de toekomst het risico op wateroverlast beperkt te houden, moeten wij de riolering en het stedelijk watersysteem aanpassen. Hierbij zijn vooral grotere bovengrondse maatregelen nodig om het teveel aan water tijdelijk te bergen, zowel in groenstroken van de gemeente als op particulier terrein. Wij kiezen voor een duurzame aanpak en richten de openbare ruimte in met robuuste oplossingen om de hevige neerslag op te kunnen vangen. Door daarnaast te investeren in maatregelen op de meest kwetsbare locaties, houden wij de risico's op wateroverlast beperkt. Door water langer vast te houden, kunnen wij een buffer realiseren voor droge tijden. Extra groen en water in de openbare ruimte vermindert hittestress. Het zorgt daarnaast voor het verhogen van de biodiversiteit. Wij hanteren het principe dat water en bodem sturende elementen zijn bij de inrichting van de openbare ruimte. Ook stimuleren wij particulieren om minder stenen en meer groen aan te leggen. Wij doen dat informatief via de website www.groenblauwtwente.nl en door deel te nemen aan het NK Tegelwippen en het lidmaatschap van Stichting Steenbreek. Samen met waterschap Vechtstromen gaan we de beken meer ruimte geven. Ook hierdoor neemt niet alleen de waterberging toe maar ook de biodiversiteit.

In 2022 heeft de raad de Klimaatadaptatiestrategie vastgesteld. Om hier uitvoering aan te geven was een nadere analyse nodig van de kwetsbaarheden in het stedelijk gebied, wat zal resulteren in een maatregelenprogramma. Dit programma bestaat hoofdzakelijk uit meekoppelkansen voor klimaatadaptatie bij reeds geplande projecten in het fysieke domein. De dekking wordt primair gezocht in reeds beschikbare middelen en het verkrijgen van subsidies en co-financiering. Wij voorzien echter ook een extra kredietvraag in 2024. Vanaf 2025 geven wij, mits financieel dekkend, uitvoering aan dit programma om te voldoen aan ons klimaatbeleid. De water gerelateerde opgaven maken integraal onderdeel uit van het Programma Water en Riolering 2023-2027. Voorheen was dat het Gemeentelijk Rioleringsplan.

Milieu

De Omgevingswet stelt de gemeente tot taak om:

a) een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit, ook vanwege de intrinsieke waarde van de natuur, te bereiken en in stand te houden
b) om de fysieke leefomgeving doelmatig te beheren, te gebruiken en te ontwikkelen ter vervulling van maatschappelijke behoeften.
De aandacht voor milieu-effecten en milieuregels in het Omgevingsplan zijn daar een belangrijke onderdelen van.

Relevante beleidsnota's

• Een gezonde toekomst, langjarig programma voor de publieke gezondheid in Twente (GGD, 2019)

• Beleidsprogramma sociaal 2021 - 2025

• Transformatieplan, voor een toekomstbestendig sociaal domein voor Hengelo (2022)

• Nota bodembeheer regio Twente, Twents beleid veur oale groond 2.0 (2023)

• Regionale bodemkwaliteitskaart gemeente Hengelo (2023)

• Beleidsregels PFAS regiogemeenten Twente (2020)

• Twente bodemkwaliteitskaart PFAS (2020)

• Visie Bodem en Ondergrond Hengelo (2021)

• Keuzescenario Afvalloos Hengelo (2015)

• Landelijk Afval Plan 3 2017-2029

• Slimmer omgaan met grondstoffen

• Nota geluid, herziening 2015

• VTH Beleid Twente en de Nadere uitwerking VTH beleid Twente(2019)

• Klimaatadaptatiestrategie Hengelo (2022)

• Warmteprogramma

• Duurzaam Hengelo, koers richting 2050 

• Omgevingsprogramma Nieuwe Energie Hengelo 2021-2030

• Regioplan Twente, Twentse Koers: Samen koersen op gezondheid en goede zorg in Twente(2023)

• GGD Twente. Gezonde generaties in Twente. Een visie op de publieke gezondheid. (2024)

• Lokaal Preventieakkoord Hengelo. Kansengelijkheid in gezondheid 2021-2024.

• Programma Water en Riolering 2023-2027

• Klimaat Actieve Stad Hengelo 2023-2027

Verbonden partijen

SamenTwente
SamenTwente is een GR voor de organisaties GGD (Gemeenschappelijke gezondheidsdienst), OZJT (Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp in Twente) en VTT (Veilig Thuis Twente). Ook wordt gastheerschap geboden aan Kennispunt Twente, Samen14 en Twentse Koers.
SamenTwente is een organisatie voor en door de 14 Twentse gemeenten. Samen met de 14 Twentse gemeenten en de ketenpartners zet SamenTwente zich in voor gezonde, veilige en vitale inwoners van Twente.

Zie paragraaf 5.2.6 voor informatie over de kerntakendiscussie SamenTwente.

Recreatieschap Twente, portefeuillehoudersoverleg Afval en Duurzaamheid/Regio Twente, portefeuillehoudersoverleg Informatie Service Punt (ISP) Milieu
Recreatieschap Twente werkt samen met gemeenten aan een afvalloos en duurzaam Twente.

Twente Milieu
Twente Milieu is afvalinzamelaar voor de gemeente Hengelo. Gemeente Hengelo is aandeelhouder.

Twence
Twence is afvalwerker en duurzaamheidsbevorderaar voor de gemeente Hengelo. Gemeente Hengelo is aandeelhouder.

GR Omgevingsdienst Twente (ODT)
De ODT houdt in opdracht van ons toezicht op milieuregelgeving en uitvoering van bodemsaneringen, behandelt milieudeel vergunningaanvragen en - meldingen en adviseert op milieuaspecten, zoals bodem, geluid, lucht, externe veiligheid en asbest.

Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBT)
Het belastingkantoor int gemeentelijke belastingen en heffingen voor de deelnemende gemeenten.

EnexisEnexis is de netbeheerder van gas- en elektriciteitsnetten in diverse gemeenten in Nederland waaronder in Hengelo. Gemeente Hengelo is aandeelhouder.

Warmtenetwerk HengeloDe gemeente Hengelo is samen met Firan (voorheen Alliander DGO) mede eigenaar van de hoofdtransportleiding van het warmtenetwerk.

Warmtebedrijf HengeloDe gemeente Hengelo is samen met Ennatuurlijk mede eigenaar van de distributienetten van het warmtenet in Hengelo. Het warmtebedrijf verzorgt de levering van warmte aan klanten zoals woningen en bedrijven.

Overige organisaties waarmee we samenwerken:

Waterschap Vechtstromen
Het waterschap onderhoudt en beheert de belangrijke waterlopen en vijvers in Hengelo.

Twents waternet
Twents waternet is het samenwerkingsverband tussen de 14 Twentse gemeenten, het waterschap Vechtstromen en de provincie Overijssel.

Wat willen we bereiken?

Wat gaan we daarvoor anders doen in 2025?

7.1 Hengeloërs verbruiken minder energie en wekken meer duurzame energie op in een meer circulaire economie

• In lijn met het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie, het Warmteprogramma en de Renovatiedeal met het Rijk, zetten wij actief in op energiebesparing. Wij geven uitvoering aan het stimuleringsplan energiebesparing voor diverse doelgroepen en sectoren. Daarvoor hebben we een gereedschapskist met subsidieregelingen en leenvormen ontwikkeld. We werken samen met de coöperatie Energie van Hengelo die energiecoaches en de Fixbrigade inzet. Wij hebben hierbij specifieke aandacht voor de doelgroep huishoudens die in (energie)armoede (dreigt te) verkeren. We zetten in op ontzorging en richten hiervoor met Energie van Hengelo een subsidieloket op, verkennen de samenwerking op financieel advies met ROZ, zetten een bouwadviseur in en stemmen o.a. af met Welbions.

• Op basis van het Warmteprogramma werken wij aan vervolgacties zoals een bronnenstrategie en het regionale warmtenet en stellen we uitvoeringsplannen op. Wij leggen vast hoe en wanneer wijken van het aardgas af gaan en welke alternatieven daarvoor beschikbaar zijn. Dat doen wij in samenhang met de Regionale Energiestrategie (RES) en dan specifiek de regionale structuur warmte (RSW) en samen met Welbions, netbeheerders, maatschappelijke partners en afvaardigingen van bewonersorganisaties/ bewonersinitiatieven. De uitvoeringsplannen worden wettelijk verankerd in het Omgevingsplan.

• In het eerste uitvoeringsplan, de Nijverheid Aardgasvrij als onderdeel van de wijk Wilderinkshoek, werken wij met een integrale gebiedsgerichte aanpak. Wij werken het alternatief voor aardgas in de wijk Wilderinkshoek technisch en financieel verder uit en starten met de voorbereidingsfase in de buurt de Nijverheid. Een en ander is afhankelijk van de randvoorwaarden vanuit het Rijk (wettelijk kader, financiering etc.). Ook starten we met het uitvoeringsplan voor het bedrijventerrein Twentekanaal.

• Voor veel projecten zoals isolatiewerkzaamheden, renovatie/sloop en ruimtelijke ontwikkelingen waaronder woningbouw, is een omgevingsvergunning/ontheffing voor flora- en fauna van de provincie nodig. Om te voorkomen dat deze ontwikkelingen vertraging oplopen stellen wij een Soortenmanagementplan (SMP) op, op basis van een uitgebreid ecologisch soortenonderzoek op gebiedsniveau (25-NB-5.3). Met een SMP kan een gebiedsgerichte omgevingsvergunning bij de provincie aangevraagd worden. Nadat de provincie de vergunning heeft verleend, zijn een (uitgebreid) ecologisch onderzoek en omgevingsvergunning flora-/fauna voor individuele projecten doorgaans niet meer nodig.

• Het faciliteren en stimuleren van duurzame ontwikkeling van bedrijven en bedrijventerreinen gaat langs twee sporen, een doelgroepgerichte- en gebiedsgerichte aanpak. Voor de doelgroepgerichte aanpak werken we een Uitvoeringsplan verduurzaming bedrijven uit. Om ondernemers te activeren energie te besparen, ontwikkelen we in dit Uitvoeringsplan een effectief instrumentarium dat aansluit bij hun behoefte. Voor de gebiedsgerichte aanpak werken we aan het Omgevingsprogramma Toekomstbestendige Bedrijventerreinen. Hierin staan duurzame florerende bedrijventerreinen centraal. We gaan onze samenwerking met ondernemers(verenigingen) nog meer versterken om de bedrijventerreinen toekomstbestendig te maken op het gebied van energie, natuur, mobiliteit en circulaire economie. Voor bedrijventerrein Twentekanaal werken we samen met de ondernemers(vereniging) een Wijkuitvoeringsplan aardgasvrij uit.

• Wij herijken de bijdrage van Hengelo aan de Regionale Energie Strategie-Twente (RES-T) en geven invulling aan de Hengelose bijdrage uit de RES 1.0. Dat doen we in samenwerking met de omliggende gemeenten.

• Op basis van het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie werken wij aan de opwek van duurzame elektriciteit. Wij zetten daarbij maximaal in op zonnepanelen op daken, parkeerplaatsen en gevels en faciliteren initiatieven in de samenleving die willen bijdragen aan realisatie. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld door daken van het eigen vastgoed en eigen gronden te benutten. Denk aan de realisatie van het zonneveld Boeldershoek of de locaties langs de A1/A35 in het kader van de duurzaamheidsroute A35. Lokaal eigenaarschap is daarbij leidend. Ook werken we aan de verkenning van de mogelijkheden voor windturbines.

• Het wordt steeds drukker op het elektriciteitsnet. Als gevolg hiervan raakt het net overbelast en is onvoldoende transportcapaciteit beschikbaar (dit noemen we netcongestie). Dit belemmert de woningbouwopgave, bedrijven die willen verduurzamen, nieuwe bedrijvigheid, de mogelijkheden voor het aanleveren van duurzaam opgewekte elektriciteit en de overstap naar elektrische mobiliteit. Wij werken in goed overleg met de verantwoordelijke netbeheerders en voeren regie op het netcongestie vraagstuk. Dit doen wij door in kaart te brengen welke gemeentelijke ontwikkelingen en opgaven door netcongestie geraakt worden. De voor ons wenselijke volgorde waarop het net verzwaard wordt duidelijk te maken. De ruimtelijke inpassing van elektriciteitsinfrastructuur integraal en gestroomlijnd aan te pakken.

7.2 Hengelo weerstaat de gevolgen van klimaatverandering beter zoals wateroverlast en hittestress

• De Drienerbeek tussen de Paul Krugerstraat en de zandvang aan de Wemenstraat wordt opnieuw ingericht en gaat deel uitmaken van het Wemenpark. Het ontwerp is klaar en besproken met de aanwonenden.

• De Berflobeek tussen de Breemarsweg en het KMS-terrein wordt gefaseerd opnieuw ingericht. Ook wordt in overleg met initiatiefnemers geprobeerd de beek bovengronds te halen.

• In 2021 zijn de klimaatdialogen gevoerd (lokaal en regionaal). In 2022 heeft de raad de klimaatadaptatiestrategie vastgesteld. In 2025 gaan we hier uitvoering aan geven door middel van een maatregelenprogramma met meekoppelkansen.

• Diverse achterstanden en nieuwe ontwikkelingen in onze waterketen worden doorgevoerd om het systeem robuust te maken voor de toekomst. Wij volgen hierin het risicogestuurd werken.

• Waar mogelijk wordt verhard oppervlak afgekoppeld van de gemengde riolering en vertraagd afgevoerd naar de beken.

• In de binnenstad wordt herinrichting gecombineerd met de uitvoering van klimaatadaptieve maatregelen zoals afkoppelen, realiseren van een waterberging en aanleg van groen.

• De wateroverlast in de Suze Robertsonstraat wordt op dit moment aangepakt. De werkzaamheden lopen door tot in 2025.

• In samenwerking met woningcorporatie Welbions, wordt ons stedelijk gebied klimaatadaptief ingericht. Hiervoor worden nadere samenwerkingsafspraken gemaakt.

• De riolering in de Breemarsweg wordt vervangen. Het verhard oppervlak wordt afgekoppeld van de gemengde riolering en vertraagd afgevoerd naar de Berflobeek en de Omloopleiding.

• Het vernattingsproject ’t Weusthag wordt uitgevoerd. Hierdoor wordt er meer water aangevoerd en geborgen in het bosgebiedje ten zuiden van de A1.

• Met het waterschap wordt op dit moment gewerkt aan gezamenlijk beleid om de kwantiteit en kwaliteit van ons oppervlaktewater te beschermen. De Kaderrichtlijn Water (KRW) gaat ons allen raken en wij trekken daarin liever gezamenlijk op dan dat wij dit sectoraal benaderen.

• Wij intensiveren de samenwerking met Vitens en het Twents Waternet met betrekking tot de toenemende tekorten in drinkwaterbeschikbaarheid. Onze handelingen bestaan daarin zowel in het beschermen van de kwaliteit van het grondwater, het zo veel mogelijk aanvullen van het grondwaterpakket (o.a. via wadi’s) en het bijdragen aan de bewustwording om waterverbruik te verminderen.

• De (diepe) ondergrond heeft blijvend onze aandacht. Het bodem en water leidend principe zal verder uitgewerkt gaan worden voor Hengelo ook in samenwerking met de regio. Daarnaast zal ook op andere vlakken de regionale samenwerking door blijven gaan zoals deze de afgelopen jaren uitgevoerd is. De onderzoeken en saneringen naar PFAS en Zeer Zorgwekkende Stoffen zullen ook in 2025 doorgaan.

• Ook in 2025 blijven we bezig met de Omgevingswet. Nu er een basis van het omgevingsplan ligt wordt verder gewerkt om deze uit te breiden met nieuwe onderwerpen. Daarnaast wordt, in lijn met de uitwerkingen van het Rijksprogramma Bodem, Ondergrond en Grondwater, verder gewerkt aan de toekomst van bodem in stedelijk gebied.

7.3 Inwoners van Hengelo leven in betere gezondheid

• Wij geven samen met partners en inwoners uitvoering aan de nieuwe nota gezondheid die als programma onder de omgevingsvisie eind 2024 ter besluitvorming wordt voorgelegd aan de gemeenteraad.

• Wij richten ons preventiebeleid op groepen inwoners of wijken met het meeste risico op gezondheidsverlies.

7.4 In stand houden en verbeteren van een gezonde en veilige leefomgeving

• We actualiseren het geluidbeleid (als onderdeel van de Omgevingsvisie).

• We actualiseren het externe veiligheidsbeleid (als onderdeel van de Omgevingsvisie).

Wat blijven we doen?

Duurzaamheid

• Wij gaan door met de verdere voorbereidingen voor de realisatie van het eerste zonneveld (Boeldershoek). Daarnaast onderzoeken we wat nodig is voor de voorbereidingen en realisatie van overige zonne- en windprojecten. Hierbij werken wij samen in de RES Twente, de provincie en met buurgemeenten.

• In samenwerking met de coöperatie Energie van Hengelo versterken we de inzet van de energiecoaches en de Fixbrigade voor gratis verduurzamingsadvies en klushulp voor woningeigenaren. De gereedschapskist met passende subsidieregelingen wordt continue gemonitord en waar nodig bijgesteld, om zoveel mogelijk inwoners te ondersteunen.

• Het emissieloos vervoer krijgt een steeds grotere rol. Daarvoor ontwikkelen wij een Actieplan Laden om onder meer passende laadinfrastructuur voor alle elektrische voertuigen te realiseren. We realiseren een gemeentebreed dekkend netwerk voor laadinfrastructuur aan de hand van de 'Plankaart laadpalen 2022-2025'. Dit biedt ook inzicht in de locaties voor nog te ontwikkelen laadfaciliteiten in de openbare ruimte.

• Wij voeren een actief communicatie- en participatiebeleid om de inwoners zo vroeg en zo veel mogelijk te betrekken bij belangrijke ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid.

• Omdat de transitie naar een duurzame samenleving van ons allemaal is, faciliteren wij initiatieven uit de samenleving die bijdragen aan een gezond, groen en energieneutraal Hengelo.

• De verduurzaming en toekomstbestendigheid van bedrijven en bedrijventerreinen is een belangrijke factor in de energietransitie. Wij ondersteunen dat onder meer door samen te werken aan innovatieve oplossingen zoals een Smart Energy Hub, het stimuleren van zon op dak, gevels en parkeerterreinen en het aardgasvrij maken.

• We werken aan klimaatadaptatie en klimaatbestendigheid, het versterken van de biodiversiteit en een gezonde leefomgeving voor iedereen.

• Om de ruimtelijke impact van de verduurzaming van Hengelo te reguleren verankeren wij die in de omgevingsvisie.

• De stimuleringsregeling groene daken blijft van kracht.

Riolering

• Wij zorgen voor een doelmatige afvoer van afvalwater, overtollig grondwater en (afgekoppeld) hemelwater.

• Wij blijven rioolheffing innen.

• Waar mogelijk realiseren wij extra waterberging in de openbare ruimte.

• Wij houden water langer vast in de openbare ruimte voordat het afgevoerd wordt naar beken.

• Wij realiseren extra groen in de openbare ruimte voor verkoeling.

• Wij stimuleren particulieren om minder verharding en meer groen in de tuinen aan te leggen.

• Wij werken samen met woningcorporatie Welbions om meer klimaatadaptieve maatregelen te treffen.

• Bij projecten nemen wij klimaatadaptatie als belangrijk uitgangspunt mee.

• Wij betrekken bij het thema klimaatadaptatie ook nadrukkelijk gezondheidseffecten (zoals hittestress).

Gezondheid

• Samen met partners geven we uitvoering aan het gezond actief leven akkoord (GALA).

• Regionaal werken de 14 Twentse gemeenten ,samen met provincie Overijssel, SamenTwente en Menzis in de Twentse Koers en geven samen met alle zorg- en welzijnspartijen (TwenteBeter) en de actute zorg (ROAZ) vorm aan de acties die voortkomen uit het regioplan. Waarbij wij ons inzetten op het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg en sociaal domein door het bevorderen van de samenwerking op het snijvlak van zorg, welzijn en wonen.

• Wij houden aandacht voor een gezonde, groene en klimaat adaptieve leefomgeving. Wij zetten in op het tegengaan van hittestress en stellen een plan op om inwoners, die het nodig hebben, tijdens periodes van hitte te ondersteunen.

• Via de Gezonde Schoolaanpak blijven wij inzetten op de mentale gezondheid van jongeren.

• Vanuit de JOGG-aanpak richten wij ons specifiek op het VMBO en basisscholen in aandachtswijken. Bijvoorbeeld door voorlichting over gezonde voeding, beweging en het vergroten van weerbaarheid.

• Samen met partners in de wijken rollen we de aanpak gericht op positieve gezondheid verder uit. Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies. Met die bredere benadering dragen wij bij aan het vermogen van inwoners om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren.

• Wij blijven aandacht besteden aan de thema's vroeg signalering armoede en aan baby's en ouders die ondersteuning nodig hebben, om zo gezondheidsverschillen te verkleinen.

• Wij blijven samen met partners uitvoering geven aan het plan van aanpak GALA-Spuk, waaronder de de ketenaanpakken valpreventie, kansrijke start, JOGG en Gecombineerde Leefstijl Interventie en Welzijn op Recept.

• Wij blijven inzetten op de aanpak van middelengebruik, samen met onze regionale en lokale ketenpartners. De aanpak is zowel repressief als preventief.

Begraafplaatsen

• We beheren en onderhouden twee begraaf- en gedenkparken (Deurningerstraat en Oldenzaalsestraat) en voeren op deze begraaf- en gedenkparken begrafenissen uit en dragen zorg voor de asbestemmingen.

• We plaatsen urnenzuilen, kelders, aanbrengen grafnummering.

• We houden de administratie bij (o.a. locatie graven en persoonsgegevens).

• Jaarlijks organiseren en begeleiden we een lichtjestocht op de begraafplaats aan de Oldenzaalsestraat ter nagedachtenis van overledenen en een Allerzielenviering rond Allerzielen (2 november) op de begraafplaats aan de Deurningerstraat.

• 2 x per jaar (voor- en najaar) voeren we onderhoudswerkzaamheden plaats op de Joodse Begraafplaats aan de Dennenbosweg.

• Gildebor organiseert en begeleidt jaarlijks activiteiten op beide begraaf- en gedenkparken tijdens de Open Monumentendag (1 x per jaar).

Milieu

• We geven (beleids)adviezen op het gebied van milieuzonering, geluid, trillingen, luchtkwaliteit en externe veiligheid.

• We adviseren over milieu-effectrapportages bij programma’s en wijzigingen van het Omgevingsplan

• We voeren saneringen uit van wegverkeerslawaai.

• We geven uitvoering aan het Actieplan Geluid 2024-2029

• We passen milieuregels uit de overgangsregeling (de zogenoemde bruidsschat) zo nodig aan aan de Hengelose situatie en integreren dit in het Omgevingsplan.

Afval

• Inzamelen van afval en grondstoffen huis-aan-huis, met verzamelcontainers en met de afvalbalie.

• Verwerken van afval en grondstoffen.

• Exploiteren van het milieupark aan de Wegtersweg.

• Inwoners bewust maken van het belang van afval scheiden: afval is grondstof.

• Uitvoeren van afvalinspecties door toezichthouders.

• Afvalstoffenheffing ontvangen. Uitgangspunt is dat de totale afvalbegroting kostendekkend is. De gemeente maakt geen winst op afval.

Wat mag het kosten?

Financiële toelichting

7.1 Volksgezondheid (€ 311.000 nadeel)
Het nadeel op dit taakveld wordt voornamelijk veroorzaakt door een hogere bijdrage aan SamenTwente (24-FP-6.8) € 260.000 nadelig. Het resterende verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door toerekening van uren. Meerjarig lopen daarnaast een aantal incidentele regelingen binnen de spuk Gezond Actief Leven Akkoord (GALA) in 2026 af. Per saldo is dit budgettair neutraal.

7.2 Riolering (€ 28.000 voordeel)
Binnen het taakveld Riolering vormen de lasten van kwijtschelding riolering samen met de voorziening Riolering een kostendekkend (gesloten) circuit. Dit betekent dat eventuele saldi ten laste of ten gunste komen van de voorziening Riolering. We verwachten in 2025 hogere exploitatielasten, maar ook hogere inkomsten uit de rioolheffing. De hogere exploitatielasten worden overwegend veroorzaakt door de indexatie van de bestaande budgetten. We verwachten ook hogere inkomsten uit de rioolheffing. Deze verwachting komt voort uit de actualisatie van het areaal en de indexering van de rioolheffing. Per saldo verwachten we in 2025 een hogere dotatie in de voorziening Riolering. Dit is noodzakelijk voor de financiering van de in het Programma Water en Riolering 2023-2027 opgegeven investeringen. Meerjarig gezien verwachten we hogere inkomsten, maar ook hogere kapitaallasten. De kapitaallasten lopen meerjarig op van ongeveer € 1,8 miljoen in 2025 tot € 2,1 miljoen in 2029 en worden gedekt uit deze (hogere) inkomst.

7.3 Afval (€ 26.000 voordeel)
Afval is een gesloten circuit. Het verschil tussen de uitgaven en de inkomsten op dit taakveld (saldo) dat wordt gepresenteerd, is nodig om de uitgaven op andere taakvelden die gerelateerd zijn aan afval in de begroting te kunnen dekken. Het gaat dan om kwijtschelding (taakveld 6.3), overheadkosten (taakveld 0.4) en BTW die feitelijk onderdeel vormen van de afvalbegroting, maar volgens de BBV-regels op deze andere taakvelden worden gepresenteerd. De uitgavenkant van de afvalbegroting stijgt in 2025. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de prijsindexaties op de verzameldiensten zoals reeds vermeld in de Zomernota 2024-2028 (24-FP-7.2). Omdat de afvalbegroting kostendekkend is, staat hier hetzelfde bedrag aan inkomsten tegenover. Deze inkomstenstijging wordt gerealiseerd door een verhoging van het vaste tarief. De variabele tarieven blijven ongewijzigd.

7.4 Milieubeheer (€ 1.442.000 nadeel)
Begin 2021 is door de gemeenteraad besloten om € 1.280.000 uit de reserve bodemsanering te gaan gebruiken als onderdeel van de ontwikkeling van de Ketelfabriek. Echter zal dat dit bedrag pas in 2025 nodig zijn. Daarom is dit bedrag in de begroting opgenomen bij het jaar 2025 in plaats van 2024. Daarnaast is in het bestedingsplan van Duurzaamheid 2023-2026 exploitatiebudget beschikbaar gesteld ter dekking van strategische vraagstukken, beleidsvorming, onderzoeken, communicatie, participatie en kapitaallasten. Voor 2025 leidt dit tot een verhoging van € 127.000 ten opzichte van 2024. Het resterende verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door prijsindexatie en toerekening van uren.

Risico's

Ook in 2025 geven we verder uitvoering aan het Programma Water en Riolering 2023-2027. Wij hebben hoge ambities en hebben voldoende personeel nodig om deze te realiseren.

Naast de ambities op het gebied van afkoppelen van hemelwater op de gemengde riolering wordt er ook gewerkt aan duurzaamheidsprojecten. Dit vereist het maken van duidelijke keuzes. Wij zien dat opgaven steeds complexer worden, waarbij de samenwerking en afhankelijkheid van andere partijen, zoals nutsbedrijven, warmtenetwerken en milieudiensten, toeneemt. Wij zijn vaak in grote mate afhankelijk van deze partijen voor het realiseren van onze doelen. De samenwerking is essentieel maar vraagt ook om zorgvuldige coördinatie en afstemming.

Het veranderende klimaat zorgt steeds vaker voor extreme situaties. Hierdoor krijgen wij te maken met meer periodes van (langdurige) droogte, hitte of wateroverlast. Dit heeft gevolgen voor mens (hittestress), dier (afname biodiversiteit) en het openbaar groen (schade door b.v. extreme droogte). Naast financiële risico's zorgt dit ook voor gezondheidsrisico's. De toenemende druk op de openbare ruimte versterkt deze risico's.

De implementatie van diverse duurzaamheidsmaatregelen brengt vaak hogere kosten met zich mee, wat de druk op ons budget verhoogt. De onzekerheid rondom de budgetten die het Rijk toewijst, brengt aanzienlijke risico's met zich mee. Hierdoor lopen we het gevaar dat we onze gestelde ambities en doelstellingen op het gebied van een gezonde leefomgeving en duurzame ontwikkeling niet kunnen verwezenlijken, simpelweg omdat de benodigde financiering ontbreekt. Verder zien we risico’s bij het bereiken van onze doelstelling om Hengelo in 2050 energieneutraal te laten zijn.  De uitdagingen zijn groot maar de beschikbare tijd/geld en capaciteit is schaars. Ook zijn wij als gemeente afhankelijk van onze partners om de doelstelling te bereiken. Er is sprake van een wederzijde afhankelijkheid.

Ook binnen volksgezondheid kampen wij met krapte op de arbeidsmarkt. Heel concreet vertaald zich dit onder andere in een tekort aan forensisch artsen. Deze ontwikkelingen zetten de algehele kwaliteit van zorg, welzijn en voorzieningen voor inwoners onder druk.
Voor een aantal onderdelen van het gezond actief leven akkoord (GALA) vervalt vanaf 1 januari 2026 de brede Specifieke uitkering (Spuk). In 2027 stopt GALA-Spuk regeling helemaal. Het is niet niet duidelijk of het Rijk dan hiervoor alsnog weer middelen beschikbaar gaat stellen. Als deze taken niet meer worden gefinancieerd, zal overwogen moeten worden om de taken te stoppen of op een andere wijze voort te zetten.