Volksgezondheid, milieu en duurzaamheid

Welke belangrijke ontwikkelingen zien we voor 2026?

Volksgezondheid
Transformatieplannen Integraal Zorgakkoord
Wij werken samen met de andere 13 Twentse gemeenten, Menzis, Samen Twente en de Provincie in de Twentse Koers. Samen met Twente Beter (de samenwerking van de Twentse zorg- en welzijnsaanbieders) wordt gewerkt aan de uitvoering van het regioplan. Een onderdeel is het aanvragen van transformatiemiddelen. Twente Beter is bezig met het aanvragen van middelen voor de transformatie van de ouderenzorg. Gemeenten werken samen met Twente Beter om de Mentale gezondheid in Twente verder door te ontwikkelen.

Nota gezondheid Iedereen gezond(er)!
Wij geven uitvoering aan de, eind 2024 vastgestelde, nota gezondheid. Wij spelen als gemeente een faciliterende rol door samen te werken met Menzis, huisartsen en andere stakeholders om de toegang tot zorg te verbeteren, zowel voor inwoners als nieuwkomers. Wij geven samen met partners uitvoering aan het hitteprotocol wat een doorvertaling is van het Nationaal Hitteplan, waarbij de boodschap wordt geconcretiseerd op basis van de lokale situatie en vervolgens breder wordt verspreid onder lokale partijen. Het plan beschrijft de rol- en taakverdeling van de betrokken partners tijdens de verschillende fases van een warme periode.

SPUK-GALA loopt af
De specifieke uitkering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (SPUK-GALA) is toegekend voor de periode van 2023-2026. Landelijk is afgesproken om de inzet van de beweging naar de voorkant te continueren. Dit is vastgelegd in het Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA) en het Hoofdlijnenakkoord ouderen (HLO). Deze akkoorden liggen in het najaar van 2025 voor bij de gemeenten voor vaststelling. Met het AZWA en HLO ontvangen gemeenten structurele middelen voor het versterken van preventie en het inrichten van een basisinfrastructuur. De lokale gevolgen van deze akkoorden vragen mogelijk een herijking van onze lokale ambities en een mogelijk herprioritering van de inzet en middelen.

Integraal Zorgakkoord en Twentse Koers
Wij werken samen met de andere 13 Twentse gemeenten, Menzis, Samen Twente en de Provincie in de Twentse Koers. Samen met Twente Beter (de samenwerking van de Twentse zorg- en welzijnsaanbieders) wordt gewerkt aan de uitvoering van het regioplan. Een onderdeel is het aanvragen van transformatiemiddelen. Twente Beter is bezig met het aanvragen van middelen voor de transformatie van de ouderenzorg. Gemeenten werken samen met Twente Beter om de Mentale gezondheid in Twente verder door te ontwikkelen.

De Twentse Koers is een tijdelijke samenwerking tussen de 14 Twentse gemeenten, Zorgverzekering en zorgkantoor Menzis, Provincie Overijssel en Samen Twente. Uitgezonderd Samen Twente, zijn deze partijen gezamenlijk verantwoordelijk voor eventuele frictie- en desintegratie kosten als het contract met Twentse Koers niet wordt verlengd. De huidige samenwerkingsovereenkomst eindigt eind 2026. Eind 2025 wordt de Twentse Koers geëvalueerd. Deze evaluatie vormt de basis voor een advies over de toekomstige regionale samenwerking, voor de uitvoering van het Integraal Zorgakkoord en het samenhangede Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA) en Hoofdlijnenakkoord ouderenzorg (HLO). Ondanks dat de Twentse Koers vooral met tijdelijke contracten werkt, kan een eventueel einde van de Twentse Koers een risico zijn voor de Twentse gemeenten.

Integrale suïcidepreventie wordt wettelijke taak
Met ingang van 1 januari 2026 zijn gemeenten wettelijk verantwoordelijk voor lokaal suïcidepreventiebeleid. Hoewel hiervoor structurele rijksmiddelen beschikbaar komen, blijkt uit de uitvoeringstoets dat aanvullende financiering nodig is voor een effectieve aanpak. In Twente wordt momenteel een scenarioanalyse uitgevoerd door GGD Twente om te bepalen of een regionale of lokale uitvoering het meest passend is.

Actualisering uitvoeringsplan dementie
De vergrijzing en toename van dementie vragen om een herziening van het uitvoeringsplan Dementievriendelijke gemeente 2023–2027. Actuele ontwikkelingen, onderzoek van Platform 31 en een dementiescan van de Alzheimer Nederland zullen, samen met input van de gemeenteraad verwerkt worden tot een actualisatie die aansluit bij het Transformatieplan.

Mentale gezondheid
De 14 Twentse gemeenten hebben in 2025 samen met zorgorganisaties, welzijnspartijen, inwoners en ervaringsdeskundigen gewerkt aan een transformatieplan voor Twente, om de mentale gezondheid van inwoners te verbeteren. Het is een integrale aanpak, waarin domein overstijgend wordt samen gewerkt. Het doel is om de mentale veerkracht van inwoners te versterken en de focus te verschuiven van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag. Dit regionale plan sluit aan bij onze lokale transformatiebeweging. We maken een lokaal plan van aanpak dat is afgeleid van het regionale plan en leggen hierin de verbinding met onze lokale initiatieven en opgaven.

Duurzaamheid
In Duurzaam Hengelo 2050, programma 2023-2026, hebben wij onze ambities uitgewerkt in concrete doelstellingen, activiteiten, etc. Dat doen we onder meer door het stimuleren en helpen van onze inwoners om hun woning energiezuiniger en aardgasvrij te maken. Ook werken we aan het ontwikkelen van een toekomstbestendige energie-infrastructuur, waarin we ook zelf energie opwekken en lokaal eigendom bevorderen. Daarnaast zien wij een belangrijke rol voor de warmte om de energievoorziening toekomstbestendig te maken. Daartoe verkennen wij met de gemeenten Enschede en Borne en verschillende partners de ontwikkeling van een regionaal warmtebedrijf. En we geven als gemeente het goede voorbeeld, bijvoorbeeld door het verduurzamen van ons eigen vastgoed. Deze doelen hebben wij gekoppeld aan de benodigde menskracht en financiële middelen. Het programma wordt jaarlijks uitgewerkt in uitvoeringsplannen per thema. Met een looptijd van vier jaar borgen wij stabiliteit en focus op realisatie van de doelen op korte en middellange termijn. Programmatisch werken betekent ook dat wij flexibiliteit inbouwen om belangrijke veranderingen mee te kunnen nemen. In 2026 stellen we een nieuw programma op voor de periode 2027-2030

Door het Rijk zijn meerjarig (2026-2030) middelen in de begroting opgenomen, voor de dekking van uitvoeringslasten van het Klimaatakkoord voor lagere overheden en specifiek voor de opgave van de energietransitie. De CDOKE regeling eindigt dit jaar. Voor het vervolg is besloten om de SPUK CDOKE over te hevelen in een Bijzondere Fondsuitkering, de zogenaamde BFU. De Bijzondere Fondsuitkering (als uitkeringsvorm) kan pas vanaf 2027 worden ingesteld door het Rijk, waardoor de uitvoeringsmiddelen in 2026 éénmalig uitgekeerd worden via een decentralisatie-uitkering. Uit onderzoek door de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) blijkt dat de uitvoeringslasten veel hoger zijn dan eerder werd aangenomen.

Inmiddels zijn vanuit het Rijk diverse financiële stromen ingezet, zoals voor de bestrijding van energiearmoede, isoleren, hernieuwbare opwekking, duurzame mobiliteit, warmtetransitie en overige opgaven in de gebouwde omgeving. Dit gaat gedeeltelijk in de vorm van projectfinanciering. Waar mogelijk zetten wij met geschikte projecten in op het verkrijgen van deze projectmiddelen (specifieke uitkeringen).

We werken hard aan de uitvoering. Dat vergt niet alleen veel inzet maar ook investeringen. De middelen van het Rijk die wij hebben ontvangen en zijn beschikt voor de jaren tot en met 2025 bieden een goede basis. Wij zetten deze en de bestaande middelen zo efficiënt en effectief mogelijk in, om het maximale resultaat te bereiken. Zo bieden we op basis van de speciale uitkeringen (SPUK’s) voor bestrijding energiearmoede en voor isoleren, een steeds beter gevulde gereedschapskist aan om onze inwoners te helpen. Tegelijkertijd is de verwachting dat wij in de komende jaren naast menskracht ook meer financiële middelen zullen moeten gaan inzetten voor de realisatie.

Afval
Als Hengelo blijven we aansluiten bij de landelijke, regionale en lokale visies en doelstellingen op het gebied van afval en duurzaamheid (onder andere Nederland Circulair 2050, Afvalloos Twente, Koersdocument duurzaamheid Hengelo). De rode lijn hierin is: minder restafval, meer hergebruik (circulariteit). Daarom gaan wij door met het voorkomen van afval, het goed scheiden ervan en zorgen dat zoveel als mogelijk grondstoffen kunnen worden hergebruikt voor hoogwaardige recycling.

We houden ons uiteraard aan de geldende Europese en Nederlandse wetgeving (Kaderrichtlijn Afvalstoffen en Landelijk Afvalbeheerplan 3). Hierbij zien we dat deze aan het veranderen is. Er wordt vanuit deze wetgevingen duidelijker gestuurd op de manier van inzamelen en verwerken. Met als doel het verder stimuleren van een circulaire economie, verminderen van afval en zorgen voor hoogwaardige recycling. Steeds meer wordt voorgeschreven systemen te gebruiken die bewezen effectief zijn. Een vorm van standaardisering dus. Gemeenten raken op dat punt deels hun beleidsvrijheid kwijt.

Een voorbeeld hiervan is de nieuwe Ketenovereenkomst Verpakkingen, waar gemeenten en het verpakkende bedrijfsleven in september 2025 een akkoord over hebben bereikt. De afspraken gaan per 1 januari 2026 in. In deze overeenkomst staan positieve zaken, zoals geen afkeur PMD meer en er mag meer in de PMD container. Tegelijkertijd geldt het uitgangspunt ‘bronscheiding waar het kan, nascheiding waar het moet’. Met daarbij bindende afspraken wanneer een gebied voor bron- of nascheiding in aanmerking komt. Dit heeft ook gevolgen voor Hengelo. In oktober 2025 wordt aan de gemeenteraad een raadsvoorstel aangeboden.

Een ander middel vanuit de Europese- en Rijksoverheid om gemeenten te beïnvloeden is een prijsprikkel. Het verbranden van restafval zal de komende jaren duurder worden door het verhogen van de verbrandingsbelasting en de CO2-heffing. Al is over de CO2-heffing op dit moment nog veel onduidelijk of deze wordt ingevoerd en wat de hoogte gaat zijn. Ook over de gevolgen van het afschaffen van de plastictaks voor bedrijven is nog veel onduidelijk. Dit gaat mogelijk effect hebben op de totale afvalkosten in Hengelo, maar de exacte impact op dit moment is nog niet door te rekenen.

Gelukkig zien we ook positieve ontwikkelingen op landelijk gebied. Zo wordt de stap gemaakt van het Landelijk Afvalbeheerplan 3 (LAP3) naar het Circulaire Materialenplan 1 (CMP1). Regels in Nederland ten aanzien van de mogelijkheden voor hergebruik worden versoepeld. Ook in Hengelo zijn we daar druk mee bezig, in de vorm van het opzetten van een Circulair Ambachtsnetwerk. We willen ervoor zorgen dat afval- en grondstoffen zoveel mogelijk lokaal worden hergebruikt. Het Milieupark aan de Wegtersweg is daar een belangrijke schakel in. Inwoners zijn gemotiveerd om bij te dragen aan circulaire economie. Zo zijn er steeds meer deelkasten, zijn er inwoners die hun spullen aan huis zetten om het gratis op te laten halen en wordt er maandelijks het Repair Cafe georganiseerd. Ook bedrijven betrekken we bij dit netwerk.

Op gemeenteniveau zien we ook andere ontwikkelingen. Het beleid heeft gezorgd voor een duidelijke afname in het restafval van bijna 250 kilogram fijn restafval per inwoner in 2011 naar 66 kg fijn restafval per inwoner in 2024. De afname is afgelopen jaar echter wel gestagneerd. Om de doelen te halen zijn vervolgstappen nodig. De prioriteit ligt hierbij in 2026 op de inzameling van restafval en PMD, maar we moeten zeker niet de andere afvalstromen uit het oog verliezen. Hierbij is een goede afweging tussen kosten, service naar inwoner en milieuprestatie van belang. Een integrale actualisatie van het afvalbeleidsplan wordt opgestart in 2026.

Als laatste zijn we in Hengelo ook sterk afhankelijk van wat de marktprijzen van verschillende afvalstromen gaan doen. De afgelopen jaren hebben we bijvoorbeeld sterke schommelingen gezien in de prijzen van hout en oud papier. Dat zal in 2026 niet anders zijn.

Riolering
De riolering in Hengelo vormt een uitgebreid netwerk van voornamelijk ondergrondse infrastructuur. In totaal omvat dit netwerk bijna 1.000 kilometer aan rioolleidingen, waarvan een deel al bijna een eeuw oud is. Deze infrastructuur is van cruciaal belang voor de volksgezondheid en het goed functioneren van Hengelo. 
Om de kwaliteit van ons riool op orde te houden staan de komende jaren diverse projecten gepland om riolering te renoveren en te vervangen. Ook vindt door planologische ontwikkelingen in de stad uitbreiding plaats dat invloed heeft op (het beheer van) ons rioolstelsel. Daarnaast vinden landelijk vele (beleids)ontwikkelingen plaats die invloed hebben of gaan hebben op onze riolering. Wij volgen deze ontwikkelingen en anticiperen hier samen met onze regionale gebiedspartners op. Zo stellen wij samen met het waterschap beleid op ten aanzien van onze IBA’s (kleine locale zuiveringunits bij opstallen die verder dan 40 meter van het hoofdriool zitten).

De financiële druk op het stedelijk waterbeheer neemt toe door stijgende kosten voor onderhoud, vervanging en klimaatadaptieve maatregelen. Tegelijkertijd staat de uitvoeringscapaciteit onder druk door een aanhoudend tekort aan gekwalificeerd personeel. Dit tekort is niet uniek voor onze organisatie, maar speelt breed binnen de sector en vormt een structurele uitdaging voor de uitvoering van gemeentelijke watertaken. Samen met en binnen het Twents WaterNet wordt hier komend jaar aandacht aan besteed.

Water
Hengelo is een echte waterstad. Niet voor niets ontstond de stad langs drie beken en ontwikkelde de industrie zich langs deze wateraders. Beken en watergangen zijn van essentieel belang voor de leefbaarheid in het stedelijk gebied. Door de klimaatveranderingen neemt de druk op het beschikbare water toe. We moeten de beken meer ruimte geven om het overtollige regenwater af te voeren. Ook moeten we waterberging creëren om wateroverlast te voorkomen en het grondwaterpakket aan te vullen. Daarmee dragen we positief bij aan de droogtebestrijding. De gemeente Hengelo richt zich niet alleen op het creëren van ruimte voor water, maar ook op het benutten van gemeentelijke vijvers en waterpartijen voor de tijdelijke opvang van hemelwater. Deze aanpak draagt bij aan het opvangen van de effecten van extreem weer, zoals hevige neerslag en droogte, en versterkt de klimaatbestendigheid van de stad.
We moeten zuiniger om gaan met het beschikbare zoetwatervoorraad voor drinkwater (zowel in volume als in kwaliteit). Om dit alles te bereiken moeten we de komende jaren sterk gaan ontstenen en vergroenen. Een hele opgave waar wij ook volgend jaar ons voor zullen inzetten. De afgelopen jaren zijn het Programma Water en Riolering en de Klimaatadapatiestrategie vastgesteld. Vanaf 2024 hanteren wij een hogere waterbergingsnorm bij planologische ontwikkelingen. Wij staan voor deze norm om de leefbaarheid van onze stad te blijven garanderen. De kosteneffecten hiervan zijn niet voor niets onderdeel van de grondexploitatie. Zodoende werken wij 'water en bodem sturend' en voorkomen hiermee dat wij de problematiek afwentelen naar de toekomst of anderen.

Naast het 'normale' riool onderhoud en vervanging blijven wij samenwerken met regionale gebiedspartners aan het water in de stad. Aan de samenwerkingsovereenkomst “Klimaat Actieve Stad Hengelo” met het waterschap wordt momenteel uitvoering gegeven. Deze overeenkomst loopt tot 2027. Alle kosten hiervan worden gedekt vanuit het Programma Water en Riolering.

Klimaatadaptatie
Door klimaatverandering komen hevige regenbuien vaker voor. Ook wordt het droger en heter. Om in de toekomst het risico op wateroverlast beperkt te houden, moeten wij de riolering en het stedelijk watersysteem aanpassen. Hierbij zijn vooral grotere bovengrondse maatregelen nodig om het teveel aan water tijdelijk te bergen, zowel in groenstroken van de gemeente als op particulier terrein. Wij kiezen voor een duurzame aanpak en richten de openbare ruimte in met robuuste oplossingen om de hevige neerslag op te kunnen vangen. Door daarnaast te investeren in maatregelen op de meest kwetsbare locaties, houden wij de risico's op wateroverlast beperkt. Door water langer vast te houden, kunnen wij een buffer realiseren voor droge tijden.

Door het voortschrijdend inzicht van de effecten van de klimaatverandering zullen normen en eisen worden bijgesteld, zoals meer ruimte voor waterberging. Door de gemeente, maar ook door andere, externe partijen. Voorbeeld is het beleidsadvies “Compensatie toename verhard oppervlak” van het Waterschap Vechtstromen. Deze  maatregelen moeten verwerkt worden in, en afgestemd worden met toekomstige plannen.

Extra groen en water in de openbare ruimte vermindert hittestress. Het zorgt daarnaast voor het verhogen van de biodiversiteit. Wij hanteren het principe dat water en bodem sturende elementen zijn bij de inrichting van de openbare ruimte. Ook stimuleren wij particulieren om minder stenen en meer groen aan te leggen. Wij doen dat informatief via de website www.groenblauwtwente.nl en door deel te nemen aan het NK Tegelwippen en het lidmaatschap van Stichting Steenbreek. Samen met waterschap Vechtstromen gaan we de beken meer ruimte geven. Ook hierdoor neemt niet alleen de waterberging toe maar ook de biodiversiteit. In 2022 heeft de raad de Klimaatadaptatiestrategie vastgesteld. Om deze strategie te kunnen uitvoeren, is een nadere analyse uitgevoerd naar de kwetsbaarheden in het stedelijk gebied. Deze analyse vormt de basis voor een maatregelenprogramma dat in 2025 wordt opgeleverd. Het programma richt zich hoofdzakelijk op meekoppelkansen voor klimaatadaptatie binnen reeds geplande projecten in het fysieke domein. De financiering wordt primair gezocht in bestaande middelen, aangevuld met subsidies en co-financiering.

Vanaf 2026 wordt het maatregelenprogramma ingezet als leidraad voor een integrale aanpak van klimaatadaptatie. De uitvoering vindt plaats, mits financieel haalbaar, in samenhang met andere beleidsdoelen. De watergerelateerde opgaven maken hierbij integraal onderdeel uit van het Programma Water en Riolering 2023-2027.

Bodem en Milieu
De Omgevingswet stelt de gemeente tot taak om:

• een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit te bereiken en in stand te houden, ook vanwege de intrinsieke waarde van de natuur.

• om de fysieke leefomgeving doelmatig te beheren, te gebruiken en te ontwikkelen ter vervulling van maatschappelijke behoeften.

De aandacht voor milieu-effecten en milieuregels in het Omgevingsplan zijn daar een belangrijke onderdelen van.

We gaan uit van het in stand houden en verbeteren van een gezonde en veilige leefomgeving. We geven uitvoering aan het Hitteprotocol, die in 2025 samen met partners is opgesteld. We actualiseren het geluidbeleid en het externe veiligheidsbeleid (als onderdelen van de Omgevingsvisie). Op het gebied van milieu gaan we voorbereidingen treffen voor het vastleggen van de basis geluid emissie.

Relevante beleidsnota's

• Lokaal Preventieakkoord Hengelo. Kansengelijkheid in gezondheid 2021-2024

• Transformatieplan, voor een toekomstbestendig sociaal domein voor Hengelo (2022)

• Regioplan Twente, Twentse Koers: Samen koersen op gezondheid en goede zorg in Twente(2023)

• GGD Twente. Gezonde generaties in Twente. Een visie op de publieke gezondheid (2024)

• Nota bodembeheer regio Twente, Twents beleid veur oale groond 2.0 (2023)

• Regionale bodemkwaliteitskaart gemeente Hengelo (2023)

• Beleidsregels PFAS regiogemeenten Twente (2020)

• Twente bodemkwaliteitskaart PFAS (2020)

• Visie Bodem en Ondergrond Hengelo (2021)

• Keuzescenario Afvalloos Hengelo (2015)

• Landelijk Afval Plan 3 2017-2029

• Slimmer omgaan met grondstoffen

• Circulair Materialenplan 1

• Nieuwe afspraken inzameling verpakkingsafval (Ketenovereenkomst Verpakkingen)

• Nederland Circulair 2050

• Nota geluid, 2015

• Actieplan Geluid, 2024

• VTH Beleid Twente en de Nadere uitwerking VTH beleid Twente(2019)

• Klimaatadaptatiestrategie Hengelo (2022)

• Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie (2023)

• Programma Water en Riolering 2023-2027

• Klimaat Actieve Stad Hengelo 2023-2027

Verbonden partijen

SamenTwente
SamenTwente is een GR voor de organisaties GGD (Gemeenschappelijke gezondheidsdienst), OZJT (Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp in Twente) en VTT (Veilig Thuis Twente). Ook wordt gastheerschap geboden aan Kennispunt Twente, Samen14 en Twentse Koers.
SamenTwente is een organisatie voor en door de 14 Twentse gemeenten. Samen met de 14 Twentse gemeenten en de ketenpartners zet SamenTwente zich in voor gezonde, veilige en vitale inwoners van Twente.

Zie paragraaf 5.2.6 voor informatie over de kerntakendiscussie SamenTwente.

Recreatieschap Twente, portefeuillehoudersoverleg Afval en Duurzaamheid/Regio Twente, portefeuillehoudersoverleg Informatie Service Punt (ISP) Milieu
Recreatieschap Twente werkt samen met gemeenten aan een afvalloos en duurzaam Twente.

Twente Milieu
Twente Milieu is afvalinzamelaar voor de gemeente Hengelo. Gemeente Hengelo is aandeelhouder.

Twence
Twence is afvalwerker en duurzaamheidsbevorderaar voor de gemeente Hengelo. Gemeente Hengelo is aandeelhouder.

GR Omgevingsdienst Twente (ODT)
De ODT houdt in opdracht van ons toezicht op milieuregelgeving en uitvoering van bodemsaneringen, behandelt milieudeel vergunningaanvragen en - meldingen en adviseert op milieuaspecten, zoals bodem, geluid, lucht, externe veiligheid en asbest.

Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBT)
Het belastingkantoor int gemeentelijke belastingen en heffingen voor de deelnemende gemeenten.

EnexisEnexis is de netbeheerder van gas- en elektriciteitsnetten in diverse gemeenten in Nederland waaronder in Hengelo. Gemeente Hengelo is aandeelhouder.

Warmtenetwerk HengeloDe gemeente Hengelo is samen met Firan (voorheen Alliander DGO) mede eigenaar van de hoofdtransportleiding van het warmtenetwerk.

Warmtebedrijf HengeloDe gemeente Hengelo is samen met Ennatuurlijk mede eigenaar van de distributienetten van het warmtenet in Hengelo. Het warmtebedrijf verzorgt de levering van warmte aan klanten zoals woningen en bedrijven.

Overige organisaties waarmee we samenwerken:

Waterschap Vechtstromen
Het waterschap onderhoudt en beheert de belangrijke waterlopen en vijvers in Hengelo.

Twents waternet
Twents waternet is het samenwerkingsverband tussen de 14 Twentse gemeenten, het waterschap Vechtstromen en de provincie Overijssel.

Wat willen we bereiken?

Wat gaan we daarvoor anders doen in 2026?

7.1 Hengeloërs verbruiken minder energie en wekken meer duurzame energie op in een meer circulaire economie

• We herijken het Warmteprogramma in verband met de nieuwe wetgeving. We hebben een bronnenstrategie uitgewerkt en we verkennen samen met Enschede, Borne en verschillende partners de ontwikkeling van een regionaal publiek warmtebedrijf. Een decentraal, duurzaam energiesysteem vereist dat we opwek, opslag, distributie en verbruik van energie in balans ontwikkelen. In een nieuwe Omgevingsprogramma Energie bundelen we bestaand beleid, en werken we nieuw beleid uit om de samenhang te borgen en te vergroten.

• Voor veel projecten zoals isolatiewerkzaamheden, renovatie/sloop en ruimtelijke ontwikkelingen waaronder woningbouw, is een omgevingsvergunning/ontheffing voor flora- en fauna van de provincie nodig. Om te voorkomen dat deze ontwikkelingen vertraging oplopen stellen wij een Soortenmanagementplan (SMP) op. Met een SMP kan een gebiedsgerichte omgevingsvergunning bij de provincie aangevraagd worden. Nadat de provincie de vergunning heeft verleend, zijn een (uitgebreid) ecologisch onderzoek en omgevingsvergunning flora-/fauna voor individuele projecten doorgaans niet meer nodig.

• We faciliteren en stimuleren duurzame ontwikkeling van bedrijven en bedrijventerreinen langs twee sporen, een gebiedsgerichte- en een doelgroepgerichte aanpak. Voor de gebiedsgerichte aanpak werken we aan het Omgevingsprogramma Toekomstbestendige Bedrijventerreinen (OTB). Hierin staan duurzame florerende bedrijventerreinen centraal. We gaan onze samenwerking met ondernemers(verenigingen) nog meer versterken om de bedrijventerreinen toekomstbestendig te maken op het gebied van energie, natuur, mobiliteit en circulaire economie. Voor de doelgroepgerichte aanpak richten we ons op het informeren en stimuleren van ondernemers om ze te activeren energie te besparen.

• Het elektriciteitsnet loopt steeds verder vol. Het kan de groeiende vraag naar elektriciteit en het stijgende aandeel van duurzame elektriciteit uit wind en zon niet meer aan (netcongestie). Hierdoor kunnen aansluitingen op het net niet of slechts beperkt gerealiseerd worden. Dit belemmert de voortgang van projecten zoals woningbouw, gebiedsontwikkeling en de energietransitie.

  Waar netcongestie tot problemen leidt zullen we dit continu aankaarten bij de netbeheerders, die verantwoordelijk zijn voor het energienetwerk, zodat zij passende maatregelen kunnen treffen. Ook medeoverheden zullen hierin een rol richting netbeheerders moeten spelen, met name in relatie tot de grote woningbouwopgave waar we in het SHE-gebied voor staan.

  Ook vraagt netcongestie een intensieve samenwerking met regionale partners om de prioritering en daarmee de fasering van projecten te beïnvloeden. Zo zijn we samen met Enschede, Borne en verschillende partners de haalbaarheid van een regionaal Warmtebedrijf aan het onderzoeken. Daarnaast verkennen we verschillende mogelijkheden voor energieopslag. We ondersteunen onze inwoners tevens met het verduurzamen van hun woningen door middel van subsidies en leningen.

7.1.3 Er is minder afval en grondstoffen worden meer en vaker opnieuw gebruikt (circulaire economie)

• In oktober 2025 wordt er een beleidskeuze gemaakt voor de toekomstige inzameling PMD, binnen de nieuwe spelregels van de Ketenovereenkomst Verpakkingen.

• Direct na oktober 2025 starten we met de (voorbereidingen van) implementatie van deze beleidskeuze. Dit loopt in 2026 door.

• De andere afvalstromen moeten we ook niet uit het oog verliezen. Daarom starten we in 2026 met een integrale actualisatie van het gehele afvalbeleid. Dit zijn intensieve processen waarbij belanghebbenden, waarvan inwoners de belangrijkste zijn, actief worden betrokken. In 2026 volgt een planning van het proces voor actualisatie, dat naar verwachting in 2027 door zal lopen.

• Per afvalstroom monitoren we samen met Twente Milieu nauwlettend de ontwikkelingen en komen met voorstellen voor bijsturing indien nodig.

7.2 Hengelo weerstaat de gevolgen van klimaatverandering beter zoals wateroverlast en hittestress

• In 2026 worden meerdere gemalen gerenoveerd en toekomstbestendig gemaakt.

• In 2026 gaan we samen met het waterschap een nieuwe gezamenlijk blauwe aderen kaart op- en vaststellen. In deze kaart moet duidelijk naar voren komen waar er nog ruimte zit in het stedelijk watersysteem en waar ruimte moet komen om in de toekomst voortvarend bezig te blijven gaan met afkoppelprojecten.  

• In 2026 komen een tweetal trajecten van de Berflobeek in uitvoering om deze klimaatbestendig en toekomstrobuust op te leveren. Daarnaast worden tweetal beekherstel trajecten opgestart. 

• Het gezamenlijk in Twents WaterNet aanbesteden van een grondwatermeetnet waarbij in de gemeente Hengelo realtime de waterstand in 105 peilbuizen uitgelezen gaan worden.

• Diverse achterstanden en nieuwe ontwikkelingen in onze waterketen worden doorgevoerd om het systeem robuust te maken voor de toekomst. Wij volgen hierin het risicogestuurd werken.

• Waar mogelijk wordt verhard oppervlak afgekoppeld van de gemengde riolering en vertraagd afgevoerd naar de beken.

• In de binnenstad wordt herinrichting gecombineerd met de uitvoering van klimaatadaptieve maatregelen zoals afkoppelen, realiseren van een waterberging en aanleg van groen. In samenwerking met woningcorporatie Welbions, wordt ons stedelijk gebied klimaatadaptief ingericht. Hiervoor worden nadere samenwerkingsafspraken gemaakt.

• Met het waterschap wordt op dit moment gewerkt aan gezamenlijk beleid om de kwantiteit en kwaliteit van ons oppervlaktewater te beschermen. De Kaderrichtlijn Water (KRW) gaat ons allen raken en wij trekken daarin liever gezamenlijk op dan dat wij dit sectoraal benaderen.

• Wij intensiveren de samenwerking met Vitens en het Twents Waternet met betrekking tot de toenemende tekorten in drinkwaterbeschikbaarheid. Onze handelingen bestaan daarin zowel in het beschermen van de kwaliteit van het grondwater, het zo veel mogelijk aanvullen van het grondwaterpakket (o.a. via wadi’s) en het bijdragen aan de bewustwording om waterverbruik te verminderen.

• De (diepe) ondergrond heeft blijvend onze aandacht. Het bodem en water leidend principe zal verder uitgewerkt gaan worden voor Hengelo ook in samenwerking met de regio en het waterschap Vechtstromen. Daarnaast zal ook op andere vlakken de regionale samenwerking door blijven gaan zoals deze de afgelopen jaren uitgevoerd is. De onderzoeken en saneringen naar PFAS en Zeer Zorgwekkende Stoffen zullen ook in 2026 doorgaan. Ook in 2026 blijven we bezig met de Omgevingswet. Nu er een basis van het omgevingsplan ligt wordt verder gewerkt om deze uit te breiden met nieuwe onderwerpen. Daarnaast wordt, in lijn met de uitwerkingen van het Rijksprogramma Bodem, Ondergrond en Grondwater, verder gewerkt aan de toekomst van bodem in stedelijk gebied.

7.3 Inwoners van Hengelo leven in betere gezondheid

• Wij maken afspraken met Wijkracht Hengelo over de wijze waarop zij binnen de basisondersteuning en de sociale basis kunnen bijdragen aan onze ambities. Deze ambities zijn vastgelegd in de Nota Gezondheid en het Gezond en Actief Leven Akkoord.

• Wij maken regionaal en lokaal afspraken rondom suïcidepreventie met betrokken partners.

• Wij gaan het huidige uitvoeringsplan dementievriendelijk Hengelo actualiseren en vervolgens uitvoeren.

• Wij geven met betrokken partners uitvoering aan een lokaal plan van aanpak rondom mentale gezondheid, afgeleid van het regionale transformatieplan Mentaal Gezond Twente.

Wat blijven we doen?

Duurzaamheid

• We geven uitvoering aan de Energiestrategie Twente (EST). Dat doen we in samenwerking met de omliggende gemeenten via de Regionale Energie Strategie Twente (RES Twente).

• Op basis van het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie werken wij aan de opwek van duurzame elektriciteit. Wij zetten daarbij maximaal in op zonnepanelen op daken, parkeerplaatsen en gevels en faciliteren initiatieven in de samenleving die willen bijdragen aan realisatie. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld door daken van het eigen vastgoed (schouwburg, FBK stadion, MFA ’t Berflo) en eigen gronden te benutten. Daarnaast heeft de gemeente Hengelo programmeringsafspraken gemaakt met de provincie Overijssel om het mogelijk te maken dat er twee windturbines gerealiseerd kunnen worden.

• In lijn met het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie, het Warmteprogramma en de Renovatiedeal met het Rijk, zetten wij actief in op energiebesparing. Wij geven uitvoering aan het stimuleringsplan energiebesparing voor diverse doelgroepen en sectoren. Daarvoor hebben we een gereedschapskist met subsidieregelingen en leenvormen. We werken hierbij samen met de coöperatie Energie van Hengelo, die energiecoaches en de Fixbrigade inzet. Wij richten onze aandacht op de doelgroep huishoudens die in (energie)armoede (dreigt te) verkeren en hebben daarbij ook speciale aandacht voor huurders.

• We bereiden uitvoeringsplannen voor, waarin we vastleggen hoe en wanneer wijken van het aardgas af gaan en welke alternatieven daarvoor beschikbaar zijn. Dat doen wij in samenhang met de Energiestrategie Twente (EST) en dan specifiek de regionale structuur warmte (RSW). We werken daarbij samen met Welbions, netbeheerders, maatschappelijke partners en afvaardigingen van bewonersorganisaties/ bewonersinitiatieven. De uitvoeringsplannen worden wettelijk verankerd in het Omgevingsplan. In het eerste uitvoeringsplan, de wijk Wilderinkshoek, werken wij met een integrale gebiedsgerichte aanpak. Wij werken het alternatief voor aardgas in de wijk technisch en financieel verder uit. Een en ander is afhankelijk van de randvoorwaarden vanuit het Rijk (wettelijk kader, financiering etc.). Daarna starten we met het uitvoeringsplan voor het bedrijventerrein Twentekanaal.

• We verduurzamen maatschappelijk vastgoed in gemeentelijk eigendom. In 2026 werken we verder aan de verduurzaming van het Twentebad. En we maken een planning voor en starten met de aanpak van andere panden op basis van de routekaart verduurzaming maatschappelijk vastgoed

• Het emissieloos vervoer krijgt een steeds grotere rol. Daarvoor ontwikkelen wij beleid om onder meer passende laadinfrastructuur voor alle elektrische voertuigen te blijven realiseren. We realiseren een gemeentebreed dekkend netwerk voor laadinfrastructuur aan de hand van de 'Plankaart laadpalen 2022-2027'. Dit biedt ook inzicht in de locaties voor nog te ontwikkelen laadfaciliteiten in de openbare ruimte. In 2026 verwachten we tussen de 40 en 60 laadpalen te realiseren. Daarnaast stimuleren en faciliteren wij de behoefte aan snelladen en logistiek laden op passende locaties.

• Wij voeren een actief communicatie- en participatiebeleid om de inwoners zo vroeg en zo veel mogelijk te betrekken bij belangrijke ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid. En wij faciliteren initiatieven uit de samenleving die bijdragen aan een gezond, groen en energieneutraal Hengelo.

• De verduurzaming en toekomstbestendigheid van bedrijven en bedrijventerreinen is een belangrijke factor in de energietransitie. Wij ondersteunen dat onder meer door samen te werken aan innovatieve oplossingen zoals een Smart Energy Hub, het stimuleren van zon op dak, gevels en parkeerterreinen en het aardgasvrij maken.

• We werken aan klimaatadaptatie en klimaatbestendigheid, het versterken van de biodiversiteit en een gezonde leefomgeving voor iedereen.

• Om de ruimtelijke impact van de verduurzaming van Hengelo te reguleren verankeren wij die in de omgevingsvisie.

• De stimuleringsregeling groene daken blijft van kracht.

Riolering

• Wij zorgen voor een doelmatige afvoer van afvalwater, overtollig grondwater en (afgekoppeld) hemelwater.

• Wij blijven rioolheffing innen.

• Waar mogelijk realiseren wij extra waterberging in de openbare ruimte.

• Wij houden water langer vast in de openbare ruimte voordat het afgevoerd wordt naar beken.

• Wij realiseren extra groen in de openbare ruimte voor verkoeling.

• Wij stimuleren particulieren om minder verharding en meer groen in de tuinen aan te leggen.

• Wij werken samen met woningcorporatie Welbions om meer klimaatadaptieve maatregelen te treffen.

• Bij projecten nemen wij klimaatadaptatie als belangrijk uitgangspunt mee.

• Wij betrekken bij het thema klimaatadaptatie ook nadrukkelijk gezondheidseffecten (zoals hittestress)

Gezondheid

• Wij houden aandacht voor de mentale gezondheid van jongeren.

• Wij geven samen met partners en inwoners uitvoering aan ons lokale gezondheidsbeleid.

• Regionaal werken de 14 Twentse gemeenten, samen met provincie Overijssel, SamenTwente en Menzis in de Twentse Koers en geven samen met alle zorg- en welzijnspartijen (TwenteBeter) en de acute zorg (ROAZ) vorm aan de acties die voortkomen uit het regioplan. Waarbij wij ons inzetten op het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg en sociaal domein door het bevorderen van de samenwerking op het snijvlak van zorg, welzijn en wonen.

• Wij blijven aandacht besteden aan de thema's vroegsignalering armoede en aan baby's en ouders die ondersteuning nodig hebben, om zo gezondheidsverschillen te verkleinen (kansrijke start).

• Wij blijven inzetten op de aanpak van middelengebruik, samen met onze regionale en lokale ketenpartners. De aanpak is zowel repressief als preventief.

• Wij houden aandacht voor een gezonde, groene en klimaatadaptieve leefomgeving. Dit doen we door vanuit gezondheid het belang aan te geven voor de invloed van de leefomgeving op de gezondheid van onze inwoners. Wij geven bijvoorbeeld input op het nieuwe Groenplan “Groene Koers Hengelo”.

• Wij houden aandacht voor het tegengaan van vapen.

Begraafplaatsen

• We beheren en onderhouden twee begraaf- en gedenkparken (Deurningerstraat en Oldenzaalsestraat) en voeren op deze begraaf- en gedenkparken begrafenissen uit en dragen zorg voor de asbestemmingen.

• We plaatsen urnenzuilen, kelders, aanbrengen grafnummering.

• We houden de administratie bij (onder andere locatie graven en persoonsgegevens).

• Jaarlijks organiseren en begeleiden we een lichtjestocht op de begraafplaats aan de Oldenzaalsestraat ter nagedachtenis van overledenen en een Allerzielenviering rond Allerzielen (2 november) op de begraafplaats aan de Deurningerstraat.

• 2 x per jaar (voor- en najaar) voeren we onderhoudswerkzaamheden plaats op de Joodse Begraafplaats aan de Dennenbosweg.

• Gildebor organiseert en begeleidt jaarlijks activiteiten op beide begraaf- en gedenkparken tijdens de Open Monumentendag (1 x per jaar).

Milieu

• We geven (beleids)adviezen op het gebied van milieuzonering, geluid, trillingen, luchtkwaliteit en externe veiligheid.

• We adviseren over milieu-effectrapportages bij programma’s en wijzigingen van het Omgevingsplan

• We voeren saneringen uit van wegverkeerslawaai.

• We geven uitvoering aan het Actieplan Geluid 2024-2029.

• We geven uitvoering aan het schone lucht akkoord conform de vaste maatregelen in het uitvoeringsprogramma SLA.

Afval

• Inzamelen van afval en grondstoffen huis-aan-huis, met verzamelcontainers en met de afvalbalie.

• Verwerken van afval en grondstoffen.

• Exploiteren van het milieupark aan de Wegtersweg.

• Inwoners bewust maken van het belang van afval scheiden: afval is grondstof.

• Uitvoeren van afvalinspecties door toezichthouders.

• Afvalstoffenheffing ontvangen. Uitgangspunt is dat de totale afvalbegroting kostendekkend is. De gemeente maakt geen winst op afval.

Wat mag het kosten?

Financiële toelichting

7.1 Volksgezondheid (€ 203.000 nadeel)
Het nadeel op dit taakveld wordt veroorzaakt door een hogere bijdrage aan SamenTwente (25-FP-6.8)
€ 203.000 nadelig. Zoals toegelicht in de Zomernota 2025-2029 leidt de kerntakendiscussie SamenTwente tot een uitzetting van de begroting vanaf 2026.

7.2 Riolering (€ 132.000 nadeel)
Binnen het taakveld Riolering vormen de lasten van kwijtschelding riolering, btw en overhead samen met de lasten die gemaakt worden voor de (wettelijke) gemeentelijke watertaken een kostendekkend (gesloten) circuit. Dit betekent dat eventuele saldi ten laste of ten gunste komen van de voorziening Riolering. We hebben een nadeel op het gehele exploitatiebudget. De grootste afwijking wordt veroorzaakt door de indexering conform begrotingsrichtlijnen. Deze hogere lasten worden volledig gedekt door hogere inkomsten uit rioolheffing en aansluitrechten. De inkomsten zijn geïndexeerd en geactualiseerd op basis van het areaal. Per saldo verwachten we in 2026 een hogere dotatie in de voorziening Riolering. Dit is noodzakelijk voor de financiering van de in het Programma Water en Riolering 2023-2027 opgegeven investeringen.

Meerjarig gezien verwachten we hogere inkomsten, maar ook hogere kapitaallasten. De kapitaallasten lopen meerjarig op van ongeveer € 1,8 miljoen in 2026 tot circa € 2 miljoen in 2029 en worden gedekt uit (hogere) inkomsten.

7.3 Afval (€ 319.000 voordeel)
Afval is een gesloten circuit. Het verschil tussen de uitgaven en de inkomsten op dit taakveld (saldo) wat wordt gepresenteerd is benodigd om de uitgaven op andere taakvelden die gerelateerd zijn aan afval in de begroting te kunnen dekken. Het gaat dan om kwijtschelding, BTW en om overheadkosten die feitelijk onderdeel vormen van de afvalbegroting, maar volgens de BBV regels op andere taakvelden worden gepresenteerd. De uitgavenkant van de afvalbegroting stijgt in 2026. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de prijsindexaties van reguliere kosten voor inzameling en verwerking van afval en wisselende wereldmarktprijzen voor afvalstromen zoals reeds vermeld in de Zomernota 2025-2029 (25-FP-7.2). Omdat de afvalbegroting 100% kostendekkend is staat hier hetzelfde bedrag aan inkomsten tegenover. Deze inkomstenstijging wordt gerealiseerd door een verhoging van het vaste tarief, een verhoging van de variabele tarieven (met uitzondering van de GFT tarieven) en een éénmalige onttrekking uit de voorziening afval.

7.4 Milieubeheer (€ 2.633.000 nadeel)
Begin 2021 is door de gemeenteraad besloten om € 1.280.000 uit de reserve bodemsanering te gaan gebruiken als onderdeel van de ontwikkeling van de Ketelfabriek. Echter zal dit bedrag pas in 2026 nodig zijn. Daarom is dit bedrag in de begroting opgenomen in het jaar 2026 in plaats van 2025. Daarnaast is met de Zomernota 2025-2029 aanvullend budget beschikbaar gesteld in 2026 van € 1,4 miljoen voor extra ondersteuning grootschalig isoleren (26-NB-7.1). Het resterende verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door prijsindexatie en toerekening van uren.

7.5 Begraafplaatsen en crematoria (€ 91.000 nadeel)
Op dit taakveld is een hogere ambtelijke inzet in 2026 geraamd ten opzichte van 2025. Dit onderdeel van de ambtelijke inzet (de directe dienstverlening aan inwoners m.b.t. begraafplaatsen en crematoria) was nog niet eerder op dit taakveld verantwoord. Daarnaast zijn de budgetten van Gildebor geïndexeerd en de perceptiekosten van het GBT geactualiseerd. Per saldo hebben we aan de kostenkant een nadeel van circa € 116.000. De inkomsten uit begraafrechten zijn ook geïndexeerd en leiden tot een voordeel van circa € 25.000.

Risico's

De gemeente Hengelo werkt aan de wettelijke en maatschappelijke opgave om in 2050 aardgasvrij en energieneutraal te zijn. Deze ambitie sluit aan bij landelijke doelen en is ingegeven door de noodzaak om negatieve effecten van klimaatverandering en energieverbruik voor inwoners en leefomgeving te beperken. Tegelijkertijd zijn er risico’s die de voortgang kunnen beïnvloeden.

Beperkt draagvlak en tempo in de samenleving
De overstap naar aardgasvrij en energieneutraal vraagt veel van inwoners en bedrijven. Niet iedereen ervaart de urgentie of ziet directe voordelen. Dit kan leiden tot terughoudendheid in het nemen van maatregelen. Daarnaast kunnen financiële omstandigheden, zoals hoge woonlasten, een belemmering vormen voor investeringen in verduurzaming. De gemeente kan hierop inspelen door inwoners te informeren, te ondersteunen met advies en subsidies en te laten zien wat het oplevert – niet alleen voor het klimaat, maar ook voor de portemonnee.

Netcongestie
Het elektriciteitsnet loopt steeds verder vol. Het kan de groeiende vraag naar elektriciteit en het stijgende aandeel van duurzame elektriciteit uit wind en zon niet meer aan (netcongestie). Hierdoor kunnen aansluitingen op het net niet of slechts beperkt gerealiseerd worden. Dit belemmert de voortgang van projecten zoals woningbouw, gebiedsontwikkeling en de energietransitie.
Waar netcongestie tot problemen leidt zullen we dit continu aankaarten bij de netbeheerders, die verantwoordelijk zijn voor het energienetwerk, zodat zij passende maatregelen kunnen treffen. Ook medeoverheden zullen hierin een rol richting netbeheerders moeten spelen, met name in relatie tot de grote woningbouwopgave waar we in het SHE-gebied voor staan.

Klimaatadaptatie
De gevolgen van klimaatverandering, zoals hittestress, wateroverlast en afname van biodiversiteit, vragen om ruimtelijke maatregelen. Tegelijkertijd is de beschikbare ruimte beperkt, zeker in combinatie met woningbouwopgaven. De diversiteit aan beleidsregels kunnen elkaar soms in de weg zitten of overlappen. Het is van belang om hierin een zorgvuldige afweging te maken, waarbij risico’s, leefkwaliteit en ontwikkelruimte in balans worden gebracht.

Behoefte aan integrale benadering
De uitvoering van duurzaamheidsbeleid raakt meerdere domeinen. In de praktijk wordt echter nog vaak gestuurd op afzonderlijke regels en eisen. Dit kan het zicht op het grotere geheel belemmeren. Een integrale benadering helpt om keuzes beter af te stemmen en om beschikbare ruimte en middelen effectiever in te zetten. Wat heeft de stad als geheel nodig?

Afval
Zoals ook bij ontwikkelingen genoemd zijn er momenteel een aantal onzekerheden in landelijke wetgeving. Dit speelt met name op de kosten en vergoedingen op het gebied van PMD en restafval. Op het gebied van PMD zijn er inmiddels wat meer kaders duidelijk in de Ketenovereenkomst Verpakkingen, waar we als Hengelo mee verder kunnen. Maar op de verbranding van restafval is nog veel onduidelijk (CO2-heffing en plastictaks).

Lessen uit het verleden
Tot slot speelt ook het verleden een rol. Eerdere ervaringen, zoals met het warmtenet, laten zien dat complexe projecten risico’s met zich meebrengen. Die ervaringen kunnen het vertrouwen in nieuwe plannen ondermijnen. Dit maakt het extra belangrijk om transparant te zijn over risico’s, kosten en opbrengsten van nieuwe duurzame initiatieven.