Strategische agenda

De koers is vertaald in een strategische agenda die bestaat uit de volgende vijf strategische opgaven:

• Toekomstbestendige stedelijke ontwikkeling

• Toekomstbestendig sociaal domein

• Draagvlak voor duurzame inrichting

• Dwarsthema: wijkgerichte aanpak

• Dwarsthema: de inwoner centraal

Deze Beleidsbegroting 2025-2028 is gebaseerd op de Zomernota 2024-2028. In deze paragraaf volstaan wij dan ook met een beknopte beschrijving van de opgaven en de vertaling daarvan in acties voor 2025, die vervolgens uitgebreider terugkomen in de inhoudelijke beleidsprogramma's (paragraaf 5.2).

Toekomstbestendige stedelijke ontwikkeling

Het toekomstbestendig ontwikkelen van de stad is een continu proces, dat vraagt om een integrale aanpak van opgaven op het gebied van woningbouw, economie, mobiliteit, voorzieningen, ecologie, water, energietransitie en klimaatadaptatie. College en raad hebben zich uitgesproken voor een ambitieus programma in de komende jaren voor wat betreft de kwalitatieve groei van Hengelo om zo bij te dragen aan het in stand houden en verbeteren van de kwaliteit van leven in onze groene technologische topregio Twente en Hengelo in het bijzonder. Door de veranderende samenstelling van onze bevolking en daarmee afname van de beroepsbevolking is het niet meer vanzelfsprekend dat we de kwaliteit van leven in onze stad en regio op peil kunnen houden bij de huidige bevolkingsomvang. Daarom biedt onder meer de omgevingsvisie Hart van Hengelo, de Visie Spoorzone Hengelo Enschede en het Mobiliteitsplan 2040 een heldere richting voor de ontwikkeling van Hengelo in de komende jaren/decennia. Samen met de provincie en Enschede en Almelo is in 2024 de RSIA (Regionale Stedelijke Investeringsagenda) opgesteld die in december door alle betrokken colleges is vastgesteld. De RSIA geeft richting aan de verstedelijking van Twente om de groei en ontwikkeling tot 2050 te faciliteren.

Dit heeft ertoe geleid dat ook vanuit het Rijk steeds nadrukkelijker gekeken wordt naar de regio’s buiten de Randstad om bij te dragen aan een breed welvarend Nederland. De groei van de bevolking zal niet alleen in de Randstad (moeten) plaatsvinden. Het aantrekken, boeien en binden van talent is daarmee een essentiële opgave (zie paragraaf 5.1.4). De aantrekkelijkheid van onze stad om te wonen, werken, en leven ( kwaliteit van leefomgeving, goede gezondheid, sociale netwerken en een dynamisch stedelijke cultuur) is hiervoor van cruciaal belang. Om dit te bereiken wordt op veel fronten iets gevraagd van de gemeente, zo ook op het gebied van stedelijke ontwikkeling. We staan voor een opgave om tot 2050 zo’n 15.000 woningen te realiseren. We zetten daarom vol in op het realiseren van toekomstbestendige woon-, werk en leefmilieus en bouwen naar behoefte. Hetzelfde geldt voor nieuwe werkmilieus en ruimte voor bedrijven om zich te ontwikkelen en te groeien. De groei van de economie dient hand in hand te gaan met de toename van het aantal inwoners. Dit geldt ook voor andere voorzieningen.

Bij deze noodzakelijke verstedelijking en verdichting rondom onze knooppunten hoort onlosmakelijk de verbetering van de bereikbaarheid en het inzetten op andere vormen van mobiliteit. Groei van de stad en regio betekent dat ingezet moet worden op een duurzamere manier van verplaatsen met meer aandacht voor lopen, fietsen, openbaar vervoer en deelvervoer. Al deze (ruimtelijke) ontwikkelingen moeten tot stand komen in een aantrekkelijke stad, waar mensen graag zijn. Dit betekent dat o.a. de binnenstad op orde moet zijn, er voldoende groen is, de stad klimaat adaptief is. Het betekent ook dat er voldoende voorzieningen zijn voor alle doelgroepen, ook voor diegenen die nog niet in Hengelo wonen, maar wel nodig zijn om de toekomst van Hengelo zeker te stellen. Of het nu gaat om onderwijs, sport, zorg, winkels, horeca of de essentiële dynamische stedelijke cultuur. Dat vraagt om behoud en versterking van bestaande voorzieningen, maar ook om investeren in nieuwe, om ambities waar te maken en nieuwe doelgroepen aan te trekken.

Het vraagt ook aandacht voor veranderingen in bestaande wijken. De vergrijzing en ontgroening van onze wijken vraagt in veel gevallen om een andere inrichting.

Wat we doen in 2025

• Wij werken samen met het Rijk, de provincie en de Twentse gemeenten aan de Ruimtelijke OntwikkelStrategie Twente (ROS Twente) als vervolg op de RSIA.

• Wij werken de komende jaren, in samenwerking met onze triple helix partners, aan het versterken van onze (top) werklocaties (bereikbaar/toekomstbestendig). Daarvoor ontwikkelen we een investeringsgerichte aanpak bedrijventerreinen, door de bestaande bedrijventerreinen zo efficiënt mogelijk in te zetten en door het realiseren van nieuwe bedrijvenlocaties.

• Aan de gebiedsontwikkelingen Hart van Zuid en binnenstad wordt in 2025 volop doorgewerkt. Dit doen we ook in het kader van de ontwikkeling van Spoorzone Hengelo-Enschede (SHE) als hart van de technologische topregio Twente. We realiseren een dynamisch stedelijk milieu om de talenten een leefomgeving te bieden die ze bindt aan de regio; dat wil zeggen goed bereikbaar (per OV) en met de goede voorzieningen, levendigheid en hoogstedelijke cultuur en dynamiek. Voor 2025 betekent dit onder andere dat we samen met onze partners volop verder gaan werken aan de ontwikkeling van de KMS locatie in Hart van Zuid en de realisatie van woningbouw in het V&D gebied in de binnenstad. Ook op andere plekken in de binnenstad van Hart van Zuid en binnenstad worden diverse projecten gerealiseerd.

• In het plan dat we maken voor het aantrekken en behouden van talent (zie paragraaf 5.1.4) zorgen we ervoor dat de maatregelen die hiervoor nodig zijn worden opgenomen in de plannen voor gebiedsontwikkeling.

• We gaan samen met onze partners de nieuw vastgestelde strategie voor citymarketing invulling geven.

Toekomstbestendig sociaal domein

De gemeente Hengelo streeft ernaar om in 2040 een innovatieve gemeente te zijn binnen het sociaal domein. Het doel is een inclusieve samenleving waar iedereen mee kan doen en kansen krijgt. Wij werken samen met inwoners en maatschappelijke partners om dit te realiseren en maken gebruik van digitale mogelijkheden en informatietechnologie. Hierbij houden wij rekening met inwoners die moeite hebben met de digitale wereld.

Het 'Transformatieplan, een sociaal Hengelo, nu en in de toekomst' (zaaknummer 3462621) richt zich op het anders organiseren van ondersteuning en welzijn. Door te investeren in voorzieningen in de wijk en het versterken van de sociale basis, willen wij zorg en ondersteuning toegankelijker en betaalbaarder maken, zelfs bij toenemende zorgvragen en arbeidsmarktproblemen.

Wij zoeken naar nieuwe samenwerkingsvormen en werken met een select aantal partners aan de realisatie en doorontwikkeling van de basisondersteuning. In 2025 begint de uitvoering, waarbij 2025 een overgangsjaar is. De veranderingen zullen niet ongemerkt voorbij gaan aan inwoners en professionals. Het gaat om een omslag in denken en doen en betekent dat inwoners meer zelf verantwoordelijk zijn, ondersteund door professionals. De sociale basis wordt per wijk versterkt, waarbij bewoners zelf bijdragen aan hun samenleving. Het gaat om een verschuiving van 'zorgen voor' naar 'zorgen dat', waarbij de focus ligt op positieve gezondheid en mee doen. Hiermee geven wij steeds meer concreet uitvoering aan ons beleid en zijn wij op koers met de inhoudelijke invulling van het transformatieplan.

Ook zien wij de financiële effecten van de ingezette activiteiten. Het besparingspotentieel vanuit het transformatieplan is in de Beleidsbegroting 2023-2026 opgenomen als taakstellende opgave die oploopt naar € 6,9 miljoen in 2026. Deze opgave, het besparingspotentieel, is het verschil tussen de geplande investeringen en beoogde besparingen. Wij zijn voortvarend aan de slag gegaan met de activiteiten vanuit het transformatieplan en hebben daarmee ook het grootste gedeelte van dit besparingspotentieel kunnen invullen. De financiële opgave die resteert in de Beleidsbegroting 2025-2028 is € 96.000 in 2026. Het invullen van de financiële opgave vraagt wel dat wij de komende jaren onze activiteiten zullen moeten blijven voortzetten om dit daadwerkelijk te realiseren. Daarom is monitoring van belang om inzicht te houden in het verloop van de investeringen en besparingen.

Wij zien bij de uitvoering van ons transformatieplan dat wij succesvol zijn in het behalen van de gewenste veranderingen en het besparingspotentieel op die onderdelen waar wij zelf aan de 'knoppen' zitten. Wel zien wij dat wij daarop moeten blijven inzetten. Daar waar wij afhankelijk zijn van derden, denk aan externe verwijzers en aanbieders, blijven veranderingen en besparingen achter. Wij hebben het dan over de jeugdhulp die wij grotendeels (verplicht) regionaal inkopen. Bij jeugd zien wij een flinke kostenstijging en vraagstukken die complex zijn. Hierop willen wij meer sturen. De 'knoppen' voor deze sturing zijn al benoemd in ons transformatieplan, maar daaraan lokaal draaien is nog lastig. Daarom zetten wij daar extra op in met voorstellen voor nieuw beleid.

Hoewel wij bij de uitvoering van ons transformatieplan succesvol zijn in het behalen van de gewenste veranderingen en het besparingspotentieel, hebben wij nog geen financiële beheersing in de jeugdhulp (onder andere door onvoorspelbaarheid van de vraag en perverse prikkels in het jeugdzorgsysteem). Dit probleem speelt landelijk en het Rijk wil hervormingen doorvoeren in de jeugdzorg (zie programma 6). Met het oog op de regionale en landelijke ontwikkelingen en de financiële effecten van regionale inkoop vanaf 2025, brengen wij in 2025 een intensivering en versnelling aan van het transformatieplan voor jeugdhulp. De extra inzet op jeugdhulp richt zich op drie lijnen:

1. Omslag in denken en doen: Bevorderen dat inwoners eerst voor zichzelf en elkaar zorgen, aangevuld door vrijwilligers en professionals waar nodig, met een focus op normaliseren en preventie. Dit vraagt om een andere rol van alle betrokkenen, met een lange adem voor verandering.

2. Regie op toegang: Aangezien de regionale ingekochte jeugdhulp vanaf 2025 een inspanningsgerichte bekostiging kent (p x q) en de prijs vaststaat (en vanaf 2025 flink toeneemt), is de q (quantity; kwantiteit) het enige waarop wij invloed kunnen uitoefenen. Daarom blijven wij werken aan een stevige regie op de toegang; om de toenemende vraag te beheersen en financiële tekorten om te buigen. Pas wanneer het jeugdzorgsysteem voldoende in beweging komt en de omslag in denken en doen zichtbaar wordt, kunnen wij de regie op de toegang naar maatwerk deels loslaten. De middelen die wij daarmee vrij spelen, zetten wij vervolgens in voor de sociale basis en basisondersteuning. De financiën schuiven dan mee met de inhoudelijke verschuiving van zwaardere naar lichtere ondersteuning.

3. Versterken van de sociale basis: Investeren in de sociale basis voor jeugdigen.

In paragraaf 5.2.6 zijn de vijf voorstellen voor nieuw beleid genoemd waarmee wij vanaf 2025 starten.

Duurzame inrichting

De transitie naar een energieneutrale en klimaatbestendige stad is een complexe en veelomvattende opgave die zich uitstrekt over de komende decennia. Europees en landelijk zijn daarover afspraken gemaakt in de verschillende klimaatakkoorden. In lijn daarmee hebben we lokaal de ambities in ons collegeprogramma vastgelegd en vertalen we dit in beleid en projecten.

Als gemeente hebben we een belangrijke regierol om deze uitdagingen, ambities en oplossingen in beeld te brengen en vervolgens een passende koers te bepalen. Daarbij houden we de belangen van alle betrokkenen steeds in het oog en wegen deze zorgvuldig af.

In Duurzaam Hengelo 2050, programma 2023-2026 hebben we de ambitie voor een duurzaam Hengelo als volgt omschreven:

‘De gemeente Hengelo is in 2050 klimaat- en energieneutraal. Hengeloërs wonen en werken in een veilige, groene, circulaire en gezonde leefomgeving. In Hengelo maken en beheren we producten en de leefomgeving met herbruikbare grondstoffen. Inwoners begrijpen waarom hun leefomgeving verandert en leveren daar een actieve bijdrage aan. De noodzakelijke veranderingen zijn voor iedereen betaalbaar.’

In het programma hebben we deze ambitie uitgewerkt in concrete doelen en projecten. Het programma bestaat uit 8 inhoudelijke thema’s en het 9^e thema Gemeente als Voorbeeld, dat door al deze thema’s heen loopt. De thema’s richten zich op het verduurzamen en aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving (woningen, maatschappelijk vastgoed en bedrijven), de opwek en het gebruik van duurzame energie (elektriciteit en warmte), de bijbehorende infrastructuur, duurzame mobiliteit, circulariteit en een klimaatbestendige, biodiverse en gezonde leefomgeving. We zoeken en benutten zoveel mogelijk koppelkansen tussen de fysieke en sociale aspecten van onze gemeente.

De verduurzamingsopgave raakt ons allemaal en we werken dan ook nauw samen met inwoners, medeoverheden, partners, bedrijven en instellingen. Hierbij zijn intensieve en effectieve communicatie en participatie van groot belang. Deze grote opgave tot een goed einde brengen vraagt van ons allen initiatief, flexibiliteit, doorzettingsvermogen en durf. We zullen daarbij moeten inspelen op (snel) veranderende omstandigheden en moeten rekening houden met forse investeringen om onze gemeente toekomstbestendig te maken.

Wat we doen in 2025

We werken aan de uitvoering van Duurzaam Hengelo 2050, programma 2023-2026. Dat doen we aan de hand van jaarlijkse uitvoeringsplannen. In 2025 gaan we verder met de ontwikkeling van zon- en windenergieprojecten en werken we aan het verduurzamen en aardgasvrij maken van woningen en bedrijven. De eerste twee uitvoeringsplannen moeten eind 2025 gereed zijn. Daarnaast onderzoeken wij de mogelijkheden van een regionaal warmtenet. We stellen een Soortenmanagementplan op ter bescherming van kwetsbare diersoorten bij isolatiewerkzaamheden en andere ruimtelijke ontwikkelingen. We onderzoeken (innovatieve) oplossingen zoals slimme netten, energyhubs en energiedelen voor de problemen op het elektriciteitsnet. Ook werken we aan het voorkomen van wateroverlast, droogte en hittestress en versterken we de biodiversiteit. Het aantal verschillende typen laadvoorzieningen voor elektrisch vervoer breiden we steeds meer uit en we werken aan een circulaire samenleving.

Dwarsthema: Wijkgerichte aanpak

De gemeente Hengelo richt zich de komende jaren op het behouden en versterken van vitale en leefbare wijken. Dit wordt gedaan door wijkgericht te werken en te anticiperen op de veranderende sociaal-economische en demografische factoren. Door gemeentelijke taken, zowel op fysiek als sociaal gebied, op wijk- of stadsdeelniveau te organiseren zijn wij zichtbaar en sluiten wij aan bij de leefwereld en behoeften van de bewoners. Het versterken en ondersteunen van lokale gemeenschappen is een belangrijk doel, evenals het creëren van een toekomstbestendige en betaalbare woon- en leefomgeving.

In 2025 voeren wij de nieuwe Bestuurlijke Opdracht Wijkgericht Werken en Wijkaanpak uit. Deze opdracht sluit aan bij de omgevingsvisie en richt zich op lange termijn doelen. Wij maken daarbij een analyse van de huidige staat van de wijken en de ontwikkelopgaven voor de lange termijn. Wij kijken opnieuw naar de rollen binnen onze organisatie om bij te dragen aan wijkgericht werken en werken aan betere zichtbaarheid en participatie op buurtniveau. Waar nodig of kansrijk investeren wij extra; daarvoor ontwikkelen wij een werkwijze (wijkaanpak). Onderdeel hiervan is een belevingsonderzoek. Wat leeft er in de wijk? Dit halen wij op door in gesprek te gaan met onze inwoners en partners. De wijkaanpak gaat over alle domeinen, deze beperkt zich niet tot het sociaal domein.

In het uitvoeringsplan veiligheid zullen de uitkomsten van de evaluatie over de pilot wijkveiligheid worden verwerkt voor een wijkgerichte werkwijze.

Via de Zomernota 2024-2028 zijn voor de wijkaanpak aanvullende middelen voor 2025 (€ 503.000) en 2026 (€ 509.000) beschikbaar gesteld.

Tijdens de behandeling van de Zomernota 2024-2028 is motie M15 Fonds voor leefbare wijken (100.000 in 2025 en € 100.000 in 2026 ten laste van de algemene reserve) aangenomen.
Op dit moment wordt het voorstel, om te komen tot een inwonersfonds, uitgewerkt in een regeling. Het streven is deze regeling begin 2025 open te stellen. Het inhoudelijke voorstel voor het fonds volgt in het vierde kwartaal van 2024.

Dwarsthema: De inwoner centraal

We werken vanuit drie aandachtsgebieden aan het thema Inwoner Centraal. Deze aandachtgebieden zijn ondersteunend aan de organisatie. Ze geven richting aan ‘hoe’ de gemeente Hengelo met hun inwoners in contact wil staan, wat bijdraagt aan (wat) inhoudelijk onze opgaven in Hengelo zijn.

Hengelo werkt mét en voor de inwoners. De inwoner staat centraal in ons handelen. Dit betekent luisteren naar inwoners en hen actief laten meepraten, meedenken en meedoen en slim gebruik maken van de (bestaande en nieuwe) digitale wereld. Op die manier maken we beleid waarin de inwoner zich herkent en zetten we ons in voor de gemeente die van de inwoner is. 

Inwoner centraal betekent mensgericht en niet het systeem of de regels voorop. We denken en handelen vanuit de leefwereld van inwoners met verschillende vragen en/of behoeften én vanuit vertrouwen. Door de interactie met inwoners en de inzet van digitale innovatie zijn we voortdurend bezig met het optimaliseren van onze processen om onze dienstverlening te verbeteren.   

De manier waarop we ons verhouden tot inwoners, bedrijven, instellingen en partners is gebaseerd op de leidende motieven: persoonlijk, duidelijk, betrouwbaar, respectvol. Deze motieven geven richting aan ons handelen. Bij het opstellen van beleid, plannen, projecten en activiteiten naar inwoners vragen we onszelf steeds af of we handelen vanuit de vier leidende motieven.

We werken vanuit drie aandachtsgebieden aan het thema Inwoner Centraal. Deze aandachtgebieden zijn ondersteunend aan de organisatie.

Dienstverlening: We willen eenduidige, duidelijke en eenvoudige dienstverlening voor inwoners.
Dienstverlening raakt de hele organisatie op ‘hoe’ we onder andere naar inwoners communiceren, besluiten nemen en hoe inwoners (digitaal) contact zoeken met ons. De ‘uitgangspunten dienstverlening’ zijn sturend hierin.

Inwonersbetrokkenheid (participatie): inwoners willen vaker en op verschillende manieren invloed uitoefenen op hun omgeving en situatie.
Inwoners, ondernemers, organisaties en (keten)partners zijn experts en gebruikers van onze gemeente. Dat vraagt om proactieve samenwerking en interactie met de samenleving om de leefbaarheid, onze dienstverlening en kwaliteit van ondersteuning te verbeteren. Dit doen we aan de hand van het denkkader participatie.

Digitale transformatie: door de inzet van digitale innovatie kunnen we onze dienstverlening blijvend verbeteren die passend zijn bij de behoefte van inwoners.
In een maatschappij die continu in beweging is, waar de invloed van (digitale) technologie snel ontwikkelt, is digitale innovatie een noodzaak geworden. Hengelo moet een nieuwe (digitale) rol in nemen om ontwikkelingen in de samenleving tijdig te zien aankomen en om aansluiting te blijven vinden met inwoners. Ook daar waar niet alle inwoners digitaal vaardig zijn.